Cumhuriyetin Birinci Yüzyılında Anayasa Koyucu

Cumhuriyet'in Yüzüncü Yılında Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi, Ankara, Türkiye, 18 Ekim 2023, ss.1-3

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: Ankara
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.1-3
Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

CUMHURİYETİN BİRİNCİ YÜZYILINDA ANAYASA KOYUCU

18.10.2023. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesince düzenlenen CUMHURİYETİN YÜZÜNCÜ YILINDA SİYASET BİLİMİ ve KAMU YÖNETİMİ başlıklı bilimsel toplantıda Hasan Sayim VURAL tarafından sunulan sözlü bildiri.

ÖZET:

Türkiye Devletinin anayasalarının yapılışını ve değişikliklerini izleyerek, esasında yargısal akıl yürütmeye ait bir soyutlama olan anayasa koyucu kavramının Cumhuriyetin ilk yüzyılındaki olgusal karşılığı ele alınmaktadır.

Anayasal düzeyde hukuk kurallarını yürürlüğe koyma işlemini olgusal olarak gerçekleştirenlerin kimler olduğuna bakıldığında, Tsebelis'in veto oyuncuları kuramından hareketle kurumsal, partizan ve bireysel yönler söz konusu edilmektedir.

Burada kurumsal olarak, ilkinden yirmi sekizinci dönemine Türkiye Büyük Millet Meclisi, ilkinden on ikinciye kadar Cumhurbaşkanı, birinci ve ikinci Kurucu Meclis, ve 1961'den bu yana toplam yedi kez başvurulan halkoyu ögeleri bulunmaktadır.

Partizan boyutta, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Grubu, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi, Sosyal Demokrat Halkçı Parti, Doğru Yol Partisi, Demokratik Sol Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Adalet ve Kalkınma Partisi ile Milliyetçi Hareket Parti öğeleri bulunmaktadır.

Bireysel boyutta özellikle Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Süleyman Demirel, Kenan Evren, Turgut Özal, Erdal İnönü, Bülent Ecevit, Mesut Yılmaz, Deniz Baykal, Tayyip Erdoğan, Devlet Bahçeli isimleri öne çıkmaktadır.

Üç yönün birlikte değerlendirilmesinde ulaşılan mesele ise Cumhuriyetin ilk yüzyılındaki Türk anayasa gelişmelerini bir bütün olarak düşünmeyi önermektir: 1921den itibaren yapımı devam etmiş ve gelecekte de devam edecek olan bu anayasa, 1921'de Teşkilatı Esasiye Kanunu, 1924'te Teşkilatı Esasiye Kanunu, 1961'de Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve 1982'de Türkiye Cumhuriyeti Anayasası başlıklı kanunlarla ve bunlarda değişiklik yapan kanunlarla yürürlüğe konulmuştur.

Cumhuriyetin ikinci yüzyılına girerken yürürlükte bulunan 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının düzeni ve hükümleri önceki anayasaların mirasını taşımaktadır; bu kanun özellikle 1961 Anayasasının bir revizyonu olarak yapılmıştır. Anayasanın Kurucu Meclis tarafından ilk yapılışında katılma imkanı bulunmayan siyasi partiler ve kamuoyu, sonraki dönemde türev kuruculuk yoluyla katkısını gerçekleştirmiş ve gerçekleştirmektedir.