Eskişehir-Mihalıççık-Karaçam Köyü Civarı Kil (Krom-Halloysit) Oluşumlarının Jeolojisi, Mineralojisi ve Jeokimyasal Özelliklerine Ait İlk Sonuçlar


Karakaş Z. S., Akıska S., Sayılı İ. S.

KİL’2023, 19.ULUSAL KİL SEMPOZYUMU , Eskişehir, Türkiye, 6 - 09 Eylül 2023

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: Eskişehir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Eskişehir’ in Mihalıççık ilçesi Karaçam köyü civarında Dağküplü ofiyolitik melanjının peridotit-serpantinitlerinin lateritleşmesi sonucu nikel ve demirce zengin lateritik yataklar oluşmuştur. Bu çalışmada, yatağın Adatepe ve Belek sektörlerinde kalınlıkları bir kaç metreye, uzunlukları 10 metreye varan ve eğimli damarlar halinde görülen mavi, mavimsi yeşil kil oluşumları saptanmıştır. Bu damarlar lateritik zonları kesmektedir. Bu kil oluşumlarının mineral bileşimleri XRD tüm kaya ve kil fraksiyonu çekimleri ile belirlenmiştir. Halloysitler; hidro halloysit ve meta halloysit yapısında olup, 10 Å ve 7 Å’daki pikleri ile tanımlanmışlardır. Adı geçen sektörlerden alınan 4 adet halloysit örneğinin kristal morfolojileri SEM-EDS yöntemi ile incelenmiş ve nano boyutlu tüp yapıları sundukları görülmüştür. Tüm örneklerde yapılan 100 den fazla nokta analizinde Si ve Al ana elementlerinin yanı sıra her analizde Cr element pikleri de belirlenmiştir. Genellikle daha az miktarlarda Fe, Ca, Mg, Ni ve Zn element pikleri de gözlenmiştir. Örneklerin ICP-MS yöntemi ile yapılan jeokimyasal analizlerinde SiO2 değerlerinin % 36.6-43.4, Al2O3’ in % 23.9-29.4, Cr2O3 değerlerinin ise % 5.00- 10.4 arasında oldukları belirlenmiştir. Ayrıca % 3.8 den düşük Fe2O3, % 0.5’ den az CaO ile % 1.35’ den az MgO içerikleri saptanmıştır. Eser elementlerden ise 3000 ppm civarı Ni, 1000 ppm’ e varan As ve 1900 ppm’ lere kadar çıkan F değerlerine çok az oranlarda da olsa Cu, Sb, Zn ve Bi elementlerinin eşlik ettiği görülmüştür. Sonuç olarak Karaçam köyü lateritik nikel yatakları içinden alınan 4 örneğin de Krom Halloysit türünde kil mineralinden oluştukları saptanmış ve bunun da dünyada ve Türkiye’ de lateritik yataklara özgü bir ilk bulgu olduğu söylenebilir.

As a result of lateritization processes of peridotites-serpentinites of Dağküplü ophiolitic melange, lateritic nickel and iron ore deposits are formed around Karaçam villages of Mihalıççık province of Eskişehir, Turkey. In this study, blue to bluish green colored inclined clay veins with around a few meter thicknesses and 10 meter lengths are observed in Adatepe and Belek sectors of ore deposit. These veins intersect the lateritic zones. Mineralogical compositions of these clay occurrences have been obtained by whole rock and clay fraction XRD patterns. Halloysites are hydrohalloysite and metahalloysite types determined by 10 Å ve 7 Å peaks. Crystal morphologies of 4 halloysite samples collected from above mentioned sectors have been investigated by SEM-EDS methods revealed nanotube structures. By over 100 point analyses realized on all samples, in addition of Si and Al major elements, high concentrations of Cr element have been determined. Small amounts of Fe, Ca, Mg, Ni and Zn element peaks are also observed. Due to ICP-MS geochemical analyses of samples; SiO2 contents vary between 36.6-43.4%, Al2O3 between 23.9-29.4% and Cr2O3 values 5.00 to 10.4%. In addition, Fe2O3 contents are below 3.8%, CaO below 0.5% and MgO below 1.35%. Around 3000 ppm Ni, up to 1000 ppm As and 1900 ppm F are determined along with trace amounts of Cu, Sb, Zn and Bi. Consequently, all 4 samples collected from Karaçam lateritic nickel deposits revealed that they are Chrome Halloysites which can indicate a first observation and result in lateritic deposits both in Turkiye and the world.