Research Information System
Literatür Eczacılık Bilimleri Dergisi, vol.12, no.2, pp.135-142, 2023 (Peer-Reviewed Journal)
Rhododendron L. cinsi, çoğu Kuzey Yarım Küre’de doğal olarak yetişen binden fazla tür ile temsil edilir. Orman gülleri, güzel çiçekleri nedeniyle dünyanın birçok yerinde peyzaj alanında yaygın
olarak kullanıldığından, ticari olarak da yetiştirilmektedir. Bu bitkilerle
ilgili ilk yazılı bilgiler MÖ 401 yılına kadar uzanır ve orman gülü balının (deli bal) toksik etkilerinden bahseder. Rhododendron türleri üzerinde yapılan çalışmalar ile bitkide ve bitkiden elde edilen balda
bulunan bazı toksik bileşenler tanımlanmıştır. Görülen zehirlenmelerin özellikle yağda çözünen grayanotoksinlerle ilişkili olduğu bildirilmiştir. Bu bileşikler hücre zarındaki sodyum kanallarını etkileyerek bir
takım nörolojik, gastrointestinal ve kardiyovasküler işlev bozukluklarına neden olur. Grayanotoksinler, çiçekler ve nektar da dâhil olmak
üzere bitkinin her yerinde bulunur. Toksik içeriğine ve etkilerine rağmen Rhododendron türleri ve deli bal, geleneksel Çin ve Ayurveda tıbbı
gibi eski tıp sistemlerinde ve ayrıca Avrupa ve Kuzey Amerika halk
tıbbında inflamasyon, ağrı, ateş, soğuk algınlığı semptomları, cilt rahatsızlıkları gibi çeşitli semptomların ve gastrointestinal bozukluklar,
diyabet, astım ve hipertansiyon gibi rahatsızlıkların tedavisinde kullanıldığı bildirilmiştir. Deli bal, Nepal ve Türkiye’de hem sofralık olarak
hem de geleneksel tedavilerde tüketilmekte olup en sık zehirlenme vakaları bu bölgelerde görülür. Bu çalışmada, Rhododendron cinsinin
genel botanik özellikleri, etnobotanik kullanımları, fitokimyasal yapıları, farmakolojik özellikleri ve deli bal toksisitesi hakkında bir derleme yapılması amaçlanmıştır.