Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde ülkelerin kalkınmışlıkdüzeyini değerlendirmek amacıyla 1990 yılında insani gelişme endeksioluşturulmuştur. Sonraki yıllarda ise insani gelişmenin değişik boyutlarınıanaliz eden farklı endeksler geliştirilmiştir. Söz konusu endeksler ülkelerarasında bir karşılaştırma yapmakta iken yerel düzeyde değerlendirmeyeimkân vermemektedir. Diğer yandan, Türkiye özelinde illerin insanigelişme durumlarının her yönüyle tespit edilmesi büyük önem arzetmektedir. Bu amaçla çalışmada, UNDP metodolojisini kullanarak, 81 ildüzeyi ve 2009-2018 dönemini kapsayan bir süreç için dört farklı endeksoluşturulmuştur. Bu yönüyle, literatüre geniş ve özgün bir veri setisunulmaktadır. Sonuçlar incelendiğinde, insani gelişmenin her alanındaillerin ilerleme gösterdiği ancak çok yüksek insani gelişme kategorisineulaşılamadığı görülmektedir. İnsani gelişme değerlerini baskılayan temeletken ise illerin düşük eğitim düzeyleri olarak karşımıza çıkmaktadır.Eğitim ve gelir dağılımı alanlarında bölgesel eşitsizlikler ve cinsiyeteşitsizlikleri, azalmasına rağmen hala oldukça yüksek seviyelerdedir. HDIendeksinde en gelişmiş iller Ankara, İstanbul ve Kocaeli; en alt sıradakiiller ise Van, Şanlıurfa ve Ağrı olarak tespit edilmiştir. Eşitsizlik uyarlanmışHDI endeksinde ise hiçbir ilimiz çok yüksek insani gelişme düzeyineulaşamamaktadır. Eşitsizlik kaybının en az olduğu il Muğla iken en çokolduğu il ise Hakkari’dir
The human development index was designed in 1990 to evaluate countries’ development levels within the framework of UNDP. Following this, a series of indices were developed to analyze the different dimensions of human development. While these indices make intercountry comparisons, they do not allow evaluation at a local level. However, determining human development at the local level has great importance. For this purpose, using UNDP methodology, four different indices were calculated at the province level covering the period between 2009 and 2018. In this respect, a comprehensive data set is presented to the literature. The results show that, although provinces have progressed in all aspects of human development, they have not yet been able to reach a very high human development category. The primary factor restraining human development levels is found to be low degrees of education in the provinces. Although regional and gender inequalities both in education and in income distribution have decreased, they are nonetheless still quite high. The most developed provinces by the HDI index are Ankara, Istanbul, and Kocaeli, whereas the lowest provinces are Van, Şanlıurfa, and Ağrı. By the inequality-adjusted HDI no province has as yet reached a very high human development level. While the minimum loss due to inequality was seen in Muğlathe province, the highest loss is in Hakkari.
