Akademik Veri Yönetim Sistemi
7. Uluslararası Dirençlilik Kongresi, Elazığ, Türkiye, 13 - 15 Ekim 2025, ss.1, (Özet Bildiri)
Türkiye; jeolojik, topoğrafik ve iklimsel özellikleri
nedeniyle depremler, heyelanlar, orman yangınları, sel ve su baskınları gibi
geniş bir yelpazeye yayılan afet riskleriyle karşı karşıyadır. Afetlerin
toplumsal ve ekonomik etkilerinin azaltılmasında, yerel yönetimlerin ön safta
yer alan birimleri olan itfaiye teşkilatları kritik bir rol üstlenmektedir.
İklim değişikliğinin etkisiyle sel, orman yangınları ve aşırı sıcaklık gibi
afetlerin sıklığı ve şiddeti artarken, yangın dışı olayların (kurtarma, trafik
kazası, kimyasal ve biyolojik tehlikeler, hayvan kurtarma vb.) toplam
müdahalelerdeki payı da hızla yükselmiştir. Bu durum, belediye düzeyinde hizmet
veren itfaiye teşkilatlarının görev tanımlarının yeniden değerlendirilmesi ve
çoklu risk yaklaşımıyla planlamaların güncellenmesini zorunlu kılmaktadır.
Bu çalışmada, Türkiye’deki altı büyükşehir belediyesi
(İstanbul, İzmir, Kocaeli, Ankara, Ordu ve Mersin) için 2015–2024 dönemine ait
resmî istatistik verileri incelenmiş; toplam olay sayıları, yıllara göre eğilimler
ve iller arası farklılıklar karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.
Bulgular, toplam müdahale sayısının 2015’te 45.185 iken 2024’te 164.350’ye
yükseldiğini göstermektedir. 2024 yılında şehir bazında en yüksek müdahale
sayısı 82.666 ile İstanbul’da kaydedilmiş, onu 29.907 ile İzmir ve 29.066 ile
Ankara takip etmiştir. 2015–2024 döneminde, 2024 yılı toplam müdahale
sayılarının 2015 yılına göre yüzdesel artışı olarak tanımlanan büyüme
oranlarına göre, İzmir (+151 %), Ankara (+77 %) ve Kocaeli (+77 %) en yüksek
artış oranlarını sergilemiştir. Ayrıca, 2024 yılı verilerine göre yangın dışı
olayların oranı Ordu’da %80,7, İstanbul’da %69,8 ve Ankara’da %61,3 olarak
hesaplanmış; bu oranlar, yangın dışı müdahalelerin toplam olaylar içindeki
belirgin payını ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar, Ankara’nın müdahale türleri
arasındaki dağılımının diğer illere kıyasla daha dengeli olduğunu
göstermektedir.
Sonuçlar; yangın dışı afetlere yönelik kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, belediyeler arasında veri toplama ve raporlama süreçlerinin standardize edilerek karşılaştırılabilirliğin artırılması, teknik donanım ve personel eğitimine yönelik yatırımların planlı ve uzun vadeli bir yaklaşımla artırılması, AFAD ile belediye itfaiyeleri arasındaki koordinasyon ve ortak tatbikatların sistematik hâle getirilmesi gerektiğini göstermektedir. Ayrıca, olay türlerinin ve yıllık trendlerin ortaya koyduğu farklılıklar göz önünde bulundurularak, yangın güvenliği ve çoklu risk yönetimi odaklı stratejik planlamaların geliştirilmesi ve bu planlamaların uluslararası iyi uygulama örnekleriyle uyumlu hâle getirilmesi önemlidir. Bu çalışma, Türkiye’deki büyükşehir itfaiye hizmetlerinin uluslararası standartlarla karşılaştırmalı değerlendirilmesine ve kanıta dayalı politika geliştirilmesine katkı sağlamaktadır.