Bu çalışma; Türkiye’de Osmanlı Türkçesiyle Mehmed Cavid tarafından yazılmış, alandaki ilk kitap vasıtasıyla, istatistik disiplininin evrimini tarihsel bir perspektif içinde ele alıyor. Bu yolla çalışma; sayılardan istatistiklere geçiş süreciyle eş zamanlı olarak, devlet toplum ilişkilerinin zihniyet ve teknolojisinde yaşanan değişimi de çözümlemeyi amaçlıyor. Giriş bölümü ‘normal’ olanın tanımlanmasına dönük bir çerçeve sağlıyor. İkinci bölüm ağırlıkla Mehmed Cavid’in hayatı ve İhsaiyat’ın ortaya çıkış koşullarını belirleyen tarihsel ve entelektüel şartları ortaya koyuyor. Sonuçta çalışma istatistiğin salt bir baskı aygıtı olarak görülmesine zemin hazırlayan yüzeysel anlayışa karşı çıkmakla kalmayıp, yaşamın özerkliğinden ve dirençten yana tavrını ortaya koyuyor.
This article provides an historical perspective on the evolution of the term, ‘statistics’ in Turkey via the first book written on the subject in Late-Ottoman Turkish by Mehmed Cavid. Thus, the article is aiming to decipher the syncronised transition processes from numbers to statistics as an alteration in the mentality and technology of state and society relations. The introduction gives a general framework of the term as a tool in defining the ‘normal’. The second part is more dealing with Mehmed Cavid’s life and the conditions that conditioned the intellectual and historical background of Ihsaiyat. In conclusion the study not only takes its side against the superficial understanding of statistics that considers it merely an instrument of oppression, but also in favour of resistence and autonomy of ‘life’
