Akademik Veri Yönetim Sistemi
International Symposium of Cellular Therapies and Regenerative Medicine. From Lab Bench to Clinic, İzmir, Türkiye, 21 Mayıs 2021, (Tam Metin Bildiri)
Histoloji, Embriyoloji ve İlgili Alanlarda
Türkiye’de 140 Yılda Yayımlanan Kitapların Analizi
Prof. Dr. Alp Can
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı
Günümüze dek tıp, veteriner, diş ve fen fakültelerinin histoloji ve embriyoloji eğitimlerinde kaynak kitap gereksinimini karşılamak üzere çok sayıda eser yayımlanmış durumda. Bu da bizi üniversite eğitiminin özellikle ilk yıllarındaki temel alan derslerinde fazlasıyla söz sahibi kılıyor. Biz, bu alanda eserler vermiş olan üç öğretim üyesi olarak meslek alanımızın Türkçe literatüre ne oranda, ne zamandan bu yana katkı verdiğini anlamaya dönük bir arşiv analizi yaptık. Bunu yaparken salt yayımlanan eserlerin dökümünü yapmak değil aynı zamanda yazılı belge üzerinden alanımızın tarihini elimizdeki tüm araştırma imkanlarını kullanarak gözler önüne sermek istedik. Tüm eserleri bir araya getirmek için kendi kütüphanelerimizin yanı sıra alandaki öğretim üyelerinin kütüphanelerinden, kitap veya kısa not şeklinde yayımladığı bazı derlemelerden çok yararlandık. En büyük eksikliğin, yayınevlerinin kendi bastıkları eserleri arşivlerinde bulundurmuyor olmasıydı. Fiziksel olarak bir kopyasını bile bulamadığımız eserler oldu. Hatta, yazarında bile bulamadığımız eserlerle karşılaştık; birkaç eserin sadece kapak fotoğrafına ulaşılabildik. Ancak gelinen noktada bulanamayan hiçbir eser olmadı; yani bu arşiv çalışması tam bir listeyle gerçekleştirildi. Arşiv çalışmasına başlarken bir sınır çizmeye karar verdik. Alanımızda yazılmış eserleri toplarken 140 yıl içinde farklı yayın biçimleri, konu içerikleri ve yazım şekilleriyle karşılaştık. Bu listenin kapsamını histoloji ve embriyoloji alanları temel olmak üzere tıp, veteriner, diş hekimliği ve fen fakültelerinde bu alanda ders veren ve eğitim-öğretim etkinliklerinde fiilen çalışan bilim insanlarının yazmış olduğu kitap, atlas ve benzeri basılıp yayınlanmış eserlerle sınırlı tuttuk. Buna karşın, laboratuvar kılavuzu ve notlarını, TUS, DUS ve benzeri sınavlar için hazırlanmış açıklamalı soru kitaplarını, dar bir öğrenci grubu için yazılmış föy ve notları, bizim dışımızdaki alanlarda çalışan kişilerin yazdığı eserleri kapsam dışında bıraktık. Alanımızın basılı tarihine topluca baktığımızda 203 adet özgün (telif) esere karşın sadece 39 çeviri eserin yayımlandığını görüyoruz. Bu durum alanımız yazarlarının kendi konusunda ne denli yetkin olduklarının bir kanıtı sayılabilir. Çeviri eser yayımlamak her ne kadar önemli olsa da özgün eserler her zaman daha değerli kabul edilir. Öte yandan hücre, kök hücre ve sitoloji alanlarında verilen eser sayısı 18 olarak karşımıza çıktı. İn vitro fertilizasyon ve klinik embriyoloji konuları çoğunlukla bizim alanımızın profesyonelleri tarafından kaleme alınmış durumda. Piyasada bu konuda yazılmış kitapların neredeyse tümünde yer almaktayız. Elinizdeki bu arşiv çalışmasının sonuçlarına göre 8 adet telif eser ve 1 adet çeviri eser bizler tarafından Türkçe literatüre kazandırılmış durumda. Son olarak mikroskopi alanında verilen eserlere göz attığımızda, özellikle yaşam bilimleri alanında kullanılan ışık ve elektron mikroskoplar ve buna ilişkin preparasyon hazırlama tekniklerinde toplam 9 eser karşımıza çıktı. Bunların hemen hepsi özgün eserler olarak literatüre katkı sağlamış durumda. Ortaya çıkan devasa liste kanımızca bundan sonra kitap veya atlas yayınlayacak olan kişiler için de göz atılması gereken bir belge olma özelliğini taşımakta. Listede en dikkati çeken noktanın eserlerin çok büyük bir bölümünün öğrenci düzeyinde yazılmış olması. Bir başka deyişle; temel okuyucu olarak sürekli yenilenen öğrenciler kabul edilip bunlara yönelik olarak temel bilgilerin sunulmuş olması. Kuşkusuz bu tür kaynak kitapların varlığı bu alanların temel eğitimlerinde büyük bir boşluk doldurmakta. Bunun yayınevleri açısından da ekonomik bir kazanç konusu olduğu çok açık. Yayınevleri sürekli yenilenen okuyucuyu (fakültelerin birinci ve ikinci sınıfına başlayan öğrenciler) tercih ediyor ve baskı sayılarını öğrenci sayısına göre belirliyor. Yazar da buna göre telif ücreti alıyor. Ancak geldiğimiz noktada histoloji veya embriyoloji gibi çok geniş kapsamı olan konuların yanı sıra daha dar alanda yazılmış eserlere de talep olabilir, olmalı da. Son yıllarda çıkan bazı eserlerin buna yönelik olduğunu görmek çok sevindirici. Umarız bu eserlerin yazarları emeklerinin maddi ve manevi karşılığını alıyorlardır. Kitabın veri toplama ve değerlendirme süreçlerinde çok değerli emeklerini büyük bir heyecan ve özveriyle harcayan diğer iki yazarımız Prof. Dr. Meltem Kuruş ve Prof. Dr. Yiğit Uyanıkgil’e teşekkür ederim.