Akademik Veri Yönetim Sistemi
23. Ulusal ve 6. Uluslararası Biyoistatistik Kongresi, Ankara, Türkiye, 26 - 29 Ekim 2022, ss.51
Amaç: Psikiyatri alanında; çevresel etmenler, hastalık durumu ve şiddeti, hastaların işlevselliği, algıladıkları sosyal destek ve sosyal ilişkileri
psikopatoloji üzerinde etkili değişkenler olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, çevresel etmenler, hastalık durumu, hastalık
şiddeti gibi değişkenlerin psikopatoloji ile ilişkisinin özyinelemesiz eş zamanlı denklem modelleri ile değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Çalışma, Mayıs-Haziran 2017 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim
Dalı Polikliniğine başvuran ve çalışmaya katılmayı kabul eden 378 hasta üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışma kapsamında; hastaların
demografik özelliklerinin yanısıra, Çocukluk Çağı Travma Ölçeği (ÇÇT), Rosenberg Benlik Saygısı, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği
(ÇBASD), Bireysel ve Sosyal Performans Ölçeğine (PSP) verdikleri yanıtlar bulunmaktadır. Hastalık durumu; hekim tarafından yapılan
konsültasyon sonrasında ICD-10 kodları kullanılarak; belirti/semptom şiddeti ise Klinik Global İzlenim Ölçeği kullanılarak belirlenmiştir.
Çalışmada araç değişkenler yardımıyla iki aşamalı probit en küçük kareler (2SPLS), iki aşamalı koşullu en çok olabilirlik (2SCML) ve üç
aşamalı en küçük kareler (3SLS) yöntemleri Stata programı aracılığı ile gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: Çalışmaya katılan hastaların yaş ortalaması (standart sapma:SS) 37,3 (11,6) olup; % 61,6’sı kadın, % 58,8’i lise ve altı eğitime
sahip, %48,7’si evli, % 72,1’i asgari ücretin üstünde gelire sahiptir. Hastaların ölçek puanlarına ilişkin tanımlayıcı istatistikler değerlendirildiğinde;
bireylerin, aile/arkadaş veya özel bir kişiden gördüklerini düşündükleri/algıladıkları puanı ortalaması 53,9 (18,9), benlik
saygısı puan ortalaması 22,8 (5,7), çocukluklarında istismar/ihmal nedeniyle yaşadıkları travma şiddetinin ortalaması 44,5 (12,1) olarak
bulunmuştur. Araç değişkenler yardımıyla uygulanan 2SPLS ve 2SCML yöntemleri sonucunda; kişilerin hastalık grubuna atanmasında-tanı
almasında ÇBASD ve PSP ve Rosenberg değerlerinin anlamlı etkisi olmadığı; 3SLS sonucunda ise benlik saygısı için çocukluk çağı
travması ve yaş, algılanan destek için çocukluk çağı travması, bireysel ve sosyal işlevsellikte ise semptom şiddetinin anlamlı değişken
olarak belirlenebileceğine işaret etmektedir.
Sonuç: Çocukluk çağında yaşanan istismar şiddeti, benlik saygısı ve destek algısının azalmasına sebep olmakta, bu konuda özellikle
eğitimcilerin ve ebeveynlerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Hastalık durumu ve şiddetinin sosyal işlevselliği etkilemesi nedeniyle bu
hastalara gerekli psikolojik desteğin verilmesinin hastanın psikopatoloji açısından iyilik hali üzerinde olumlu etkilere sahip olacağı düşünülmektedir.
Teorik altyapısı açıklanan özyinelemesiz modellere özgü yöntemlerden 3SLS, 2SPLS ve 2SCML için sonuçlar elde edilmiş ve
oluşturulan diyagram ve ilişki yapısı göz önüne alındığında, sağlık alanında özyinelemesiz modellerin uygulanabileceği öngörülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Psikopatoloji, üç aşamalı en küçük kareler, iki aşamalı probit en küçük kareler, iki aşamalı koşullu en çok olabilirlik,
yapısal eşitlik modellemesi, özyinelemesiz modeller, araç değişkeni