Akademik Veri Yönetim Sistemi
7. Uluslararası ve 25. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Antalya, Türkiye, 14 - 17 Aralık 2023, ss.1-2
Giriş-Amaç: Afetler, tıp fakültesi öğrencilerinin
gelecekteki hekimlik dönemlerinde karşılaşabilecekleri durumlar olarak kabul
edilir. Tıp fakültesi öğrencileri için afet bilinci ve hazırlıkları, afetlerden
korunma ve afet durumlarında etkili müdahalede bulunma kapasitelerini artırmak
adına büyük bir önem taşır. Bu nedenle, tıp fakültesi öğrencilerinin afetlere
karşı bilinçli olmaları, afetlerin sağlık hizmetleri üzerindeki etkilerini
anlamaları ve uygun tepkileri verebilmeleri son derece önemlidir. Bu araştırma,
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dönem 3 ve 6 öğrencilerinin afet bilincini ve
bu bilinci etkileyen faktörleri değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Gereç-Yöntem: Çalışma, Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi'nde Ağustos-Ekim 2023 döneminde kesitsel bir araştırma olarak
yürütülmüştür. Fakültemizde dönem 5 öğrencilerine “Afetlerde Sağlık Hizmetleri
Yönetimi” dersi verildiği için bu dersi alan ve almayan iki grup seçilmek
istenmiştir. Ayrıca klinik öncesi ve klinik dönemlerdeki öğrencilerin farkı
yansıtılmak istenmiştir. Örneklem büyüklüğü, dönem 3 ve dönem 6 öğrencilerinden
oluşan toplam 768 kişilik bir evrende, Epi-İnfo programıyla hesaplanmış ve
minimum örneklem hacmi 257 bulunmuş ve gelişigüzel örnekleme yöntemi
kullanılmıştır. Çalışmaya katılmaya onam veren dönem 3’ten 210, dönem 6’dan 142
kişi olmak üzere 352 kişi katılmıştır. Katılımcılara kişisel bilgilere yönelik
20 soruluk anket ve Dikmenli, Y. ve ark. (2018) geliştirdiği 36 madde ve 4 alt
faktörden oluşan ‘Afet bilinci algı ölçeği’ Google Forms ile uygulanmıştır.
Bağımlı değişken tıp fakültesi öğrencilerinin ölçek puanına göre afet bilinci
düzeyleri, bağımsız değişkenler ise yaş, cinsiyet, sınıf, kendisinin veya yakın
çevresinin afetlerle karşılaşma durumu, annenin ve babanın eğitim durumu,
ailenin gelir durumu, afet eğitimi alma ve afet tatbikatına katılma durumudur.
İstatistiksel analizler SPSS 26.0 kullanılarak gerçekleştirilmiştir.
Tanımlayıcı değerler sıklık, yüzde, ortanca, minimum-maksimum olarak
belirtilmiştir. Kategorik değişkenler ki-kare testi ile sürekli değişkenler ise
nonparametrik testler (Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis Testi) ile
karşılaştırılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul edilmiştir.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Etik Kurul onayı alınmıştır.
Bulgular: Çalışmaya katılan toplam 352 kişinin
%54,4’ü kadındır. Depremle karşılaşma (%48,6’ya karşı %65,7) ve deprem hakkında
bilgi sahibi olma (%92,3’e karşı %97,1) dönem 3’lerde anlamlı şekilde fazladır
(p<0,05). Okulda afet acil durumu planı varlığından haberdar olmama dönem
3’lerde %80,4 iken dönem 6’da %62,7 olup fark istatiksel olarak anlamlıdır
(p<0,001). Buna karşın afet ile ilgili tıp fakültesinde bir eğitim alma
durumu %11,4 “evet” yanıtı veren dönem 3’lere göre, %35,9 “evet” diyen dönem
6’larda fazladır (p<0,001). Dönem 3 ve dönem 6 öğrencileri arasında
anne-babanın hayatta olması, bilgi almak için kullanılan kaynak, afet ile
ilgili tatbikata katılma, afet-acil durum çantasına sahip olma durumu açısından
istatiksel olarak anlamlı fark görülmemiştir (p>0,05). Ortanca ölçek puanı
dönem 6 öğrencilerinde 153,0 (97-177) olup dönem 3’lerdeki 148,0 (71-180) değerine
göre anlamlı yüksektir (p=0,001). Afetle karşılaşanlarla karşılaşmayanlar
arasında ölçek puanı açısından istatiksel olarak anlamlı fark yoktur. Bilgi
sahibi olunan afet türleri incelendiğinde ortanca değerler; deprem için 150,0 (71-180),
sel için 153,0 (87-180), yangın için 151,0 (87-180) ve toprak kayması için 153,5
(97-180) olup bu afet türleri hakkında bilgi sahibi olanların, olmayanlara
(sırasıyla ortanca değerleri; 141,0; 147,0 ;147,0; 148,0) göre ölçek puanı
anlamlı şekilde yüksek bulunmuştur (p<0,05). Afet bilgi kaynağı olarak
internet/sosyal medya, televizyon ve kitap kullananlar (sırasıyla ortanca
değerler 150,0;151,0;153,0), kullanmayanlara (sırasıyla ortanca değerler
141,0;148,0;149,0) göre daha yüksek puan almıştır (p<0,05). Fakat
seminer/eğitim ve radyo açısından anlamlı fark bulunmamıştır. Afet ile ilgili
tatbikata katılanların 150,0 (71-180) katılmayanlardan 147,0 (87-174)
(p=0,002), tıp fakültesinde afet konusunda eğitim alanların 152,0 (107-178)
almayanlardan 149,0 (71-180) (p=0,048) ölçek puanı yüksekti. Okulda afet acil
durum planı olmadığını söyleyenler, olduğunu söyleyenlere ve “bilmiyorum”
diyenlere göre yüksek puan almıştır (p=0,011). Karşılaşılan afet türü, yaşadığı
ülkede afetle karşılaşma hakkında endişeli olma, afet/acil durum çantasına
sahip olma, yakın çevresinde afetle karşılaşma ve afet ile ilgili tıp fakültesi
haricinde bir eğitim alma açısından ölçek puanları kıyaslandığında anlamlı fark
bulunmamıştır.
Sonuç: Sonuç olarak bu çalışmada; afet ile
ilgili tatbikata katılanlar, tıp fakültesinde afet eğitimi alanlar daha yüksek
afet bilincine sahiptir. Deprem hakkında bilgi sahibi olma dönem 3’lerde
fazlayken dönem 6’ların afet bilinci yüksektir. Ayrıca deprem, sel, yangın ve
toprak kayması hakkında bilgi sahibi olanların ve afet bilgi kaynağı olarak
internet/sosyal medya, televizyon ve kitap kullananların da ölçek puanı yüksek
bulunmuştur. Başta tıp fakülteleri olmak üzere tüm eğitim kurumlarında afetler
konusunda eğitimler yaygınlaştırılmalı, yüz yüze veya internet/sosyal medya
üzerinden tıp öğrencilerine yönelik afet ile ilgili bilgilendirici yayınlar
yapılmalı; kurslar, kongreler düzenlenmelidir. Afet tatbikatları belirli
aralıklarla yapılmalı ve öğrencilerin de katılımı sağlanmalıdır. Çalışma,
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem 3 ve 6 öğrencilerini temsil etmekle
birlikte tüm tıp öğrencilerine genellenememesi çalışmanın kısıtlılığıdır.