Akademik Veri Yönetim Sistemi
35.Ulusal Kimya Kongresi, Diyarbakır, Türkiye, 9 - 12 Eylül 2024
Dört farklı atom veya grubun bir merkez atomu etrafında bulunması yani merkez atomunun tetra-koordineli olması durumunda bileşiğin optikçe aktiflik göstermesi, stereojenizm olarak bilinmektedir. Karbondan ziyade tetra-koordineli azot, fosfor, silisyum ve kükürt gibi ana grup elementlerini içeren bileşiklerde stereojenizmi araştırmak için önemli çalışmalar yapılmasına rağmen, tetra-koordineli bor atomlu bileşiklerin bu özelliklerinin incelemesini içeren çalışmalara az rastlanılmaktadır [1]. Bu çalışmalarda tetra-koordineli bor atomları, enantiyomerik olarak saf ligandlar veya karşıt iyonlar ile oluşturulan kiral bir ortamda bulunmaktadır. Kiralitenin sadece bor stereomerkezinden kaynaklandığı bileşiklere ise nadir rastlanılmaktadır. Bu çalışma kapsamında salenH2 ligandları (1)’in iki fenolik oksijeni ve iki azometin azotu yoluyla 4-hidroksifenilboronik asit ve 4-merkaptofenilboronik asit bileşiklerindeki bor atomlarına koordinasyonu ile iki farklı mimari tipe sahip yedi-, sekiz- ve dokuz-üyeli [(B–O–B)–(N–R–N)] hetero halkalı bor kompleksleri (2 ve 3) sentezlendi (Şekil). Boraksan (RB-O-BR) gruplu dinükleer (2) ve boroksin [(B-O-B)-(O2BPh)] gruplu trinükleer (3) bor komplekslerinin yapısı FT-IR, MS, 1D 1H, 13C ve 11B NMR ve 2D HSQC yöntemleri ile aydınlatıldı. Bor kompleksleri (2 ve 3)’ün dikkate değer özelliği, tetra-koordineli olmasından dolayı diastereomerlerin oluşumuna yol açan 2 eşdeğer stereojenik bor atomunun varlığıdır. Bu nedenle hem dinükleer (2) hem de trinükleer (3) bor kompleksleri, potansiyel kiral bileşiklerdir ve kiralitenin sadece iki bor stereomerkezinden kaynaklandığı bileşiklere örnektir. NMR ve dairesel dikroizm (CD) spektrumlarının birlikte değerlendirilmesi ile iki salisiliden grubunu birbirine bağlayan R köprüsünün bor merkezinden kaynaklanan stereojenik özelliklere etkisi incelendi. Buna göre R köprüsü (CH2)2 olduğunda 4-merkaptofenilboronik asitten sentezlenen dinükleer (2aII) ve 4-hidroksifenilboronik asitten sentezlenen trinükleer (3aI) komplekslerinin diastereomer karışımını (mezo ve enantiyomerlerden biri) içerdiği görüldü. R köprüsü (CH2)3 ve (CH2)4 olduğunda 4-hidroksifenilboronik asitten sentezlenen dinükleer kompleksler (2bI ve 3cI)’in enantiyomerlerden sadece birini [trans-enantiyomer (RR veya SS)] verdiği, diğer bor komplekslerinin (2aI, 2cI, 2bII, 2cII, 3bI, 3aII, 3bII ve 3cII) ise cis-mezo (RS/SR) yapısını verdiği belirlendi.