Psikososyal Stres Aralıklı Zamanlama Performansını Artırır

Gümüş Akay G., Vatansever G., Erman A. G., Karahan C. K., Çiçek M.

20. Ulusal Sinirbilim Kongresi, İstanbul, Türkiye, 19 - 23 Ekim 2022

Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
Basıldığı Şehir: İstanbul
Basıldığı Ülke: Türkiye
Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Amaç: Aralık zamanlamanın duygu kaynaklı psikofizyolojik yanıttaki değişikliklerden etkilendiği bilinmektedir. Bu nedenle psikofizyolojik tepkiler üreten stresli deneyimlerin aralık zamanlamayı etkileyebileceği öngörülebilir. Bu çalışmanın amacı sosyal stres ile tetiklenen psikofizyolojik yanıt farklılıklarının zaman algısı üzerine etkisini değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Kırk dört sağlıklı genç erişkin gönüllü (23K, 21E) Trier Sosyal Stres Testi (TSST) ile deneysel olarak sosyal strese maruz bırakılmış. Katılımcılardan 6 farklı zaman (t_-30, t₀, t₁₅, t₃₀, t₄₅ ve t₆₀) noktasında toplanan tükürük örneklerinden sosyal strese verdikleri kortizol yanıtları ELISA yöntemi ile analiz edilmiştir. Sosyal stresin zaman algısına etkisini değerlendirmek üzere katılımcılara TSST öncesi ve sonrası zamanı yeniden üretme görevi verilmiş, kontrol olarak bir uzaysal yeniden üretme görevi kullanılmıştır. Zaman algısı ve uzay algısı görevindekiyanıtlarını karşılaştırmak için hedeften sapma katsayıları hesaplanmıştır. Katılıcımlar, t₀-t₃₀ zaman aralığında kortizol artış hızları medyandan bölünerek düşük kortizol yanıtı (DKY) ve yüksek kortizol yanıtı (YKY) verenler olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Her bir durumun birbiri ile etkileşimi 2 (Görev:Zaman ve Uzay) x 2 (Grup:DKY ve YKY) x 2 (Stres:TSST öncesi ve sonrası) tasarımıyla karışık ölçümlerde ANOVA ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Görevin ana etkisi istatistiksel olarak anlamlıdır (p<0.001), yani katılımcılar zaman görevine kıyasla uzay yeniden üretme görevinde daha iyi performans göstermişlerdir. Sosyal stres anlamlı bir ana etki göstermiştir (p<0.001), bu bulgu katılımcıların TSST öncesi ve sonrası zaman ve uzay görev performanslarının anlamlı olarak farklı olduğunu göstermektedir. Öte yandan, ortaya çıkan anlamlı stress-görev etkileşimi (p<0.001) stresin zaman algısı performansını iyileştirirken uzay algısı performansına etkisinin olmadığını göstermiştir. Öte yandan, kortizol yanıtının ana etkisi (DKY-YKY) anlamlı bulunmamıştır (P>0.05).Sonuç: Bulgularımız stresin kişilerde zamanı daha kısa algılama şeklinde var olan hatalarında azalmaya neden olduğunu, başka bir ifadeyle zamanı doğruya daha yakın algılama yönünde iyileştirici etkisinin olduğuna işaret etmektedir. İlave olarak, sonuçlarımız kortizol yanıtı gibi bireysel farklılıkların değil, sosyal stres gibi anlık olayların aralıklı zamanlamayı etkilediğini desteklemektedir.