Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt.7, sa.2, ss.199-217, 2010 (Hakemli Dergi)
ÖZET
Batı’dan model aktarımının uygulayıcıları olan Mustafa Reşit, Sadık Rifat, Ali ve Fuat Paşalar geleneğinin temsilcisi olan Midhat Paşa tarafından kurulan ve yaygınlaştırılan ıslahhane ve sanayi mektepleri, bir yandan fakir ve kimsesiz çocukları sokaklardan kurtararak, devletin kontrolünde ve sağlıklı bir ortamda büyümelerini sağlarken, öte yandan da ülkenin kalifiye eleman konusundaki ihtiyacının teminine önemli bir kurumsal destek vermiştir. Niş, Tuna, Bosna, Selanik, Diyarbakır Yanya, Adana, İstanbul, Halep, Trabzon, Sivas, Hüdavendigâr (Bursa), Aydın, Kastamonu, Bağdat, Beyrut gibi devletin belli başlı yönetim merkezlerinde açılan kurumların yaygınlık kazandıkları dönemdeki öğrenci sayılarının 3.000 civarında olması, bu tür kurumlara her dönemde rağbet ve ihtiyaç olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Büyük ölçüde bağış ve kamu yardımlarıyla ayakta durabilen bu kurumların, masraflarının üçte birini kendi üretimlerinden sağladıklarını da muhakkak eklemek gerekir.