Dünya Uygur Kurultiyining 20 yili

Emet E.

Dünya Uygur Kurultayı Yayınları , İstanbul, 2024

  • Yayın Türü: Kitap / Diğer
  • Basım Tarihi: 2024
  • Yayınevi: Dünya Uygur Kurultayı Yayınları
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bu kitap, Dünya Uygur Kurultayının (DUK) kuruluşunun 20. yılına bağışlanmış ve DUK’nin kuruluşundan günümüze kadar olan 20 yıllık süreci özellikle de günümüze kadar 7 defa düzenlenen kongrelerle ilgili bilgileri, kararları ve belgeleri sunacaktır. DUK, 2004 yılının Nisan ayında, o zamanlar 2 büyük merkezî teşkilat olan Doğu Türkistan (Uyguristan) Millî Kurultayı ve Dünya Uygur Gençleri Kurultayının birleşmesi ile meydana gelerek bu gün 20 yıllık bir süreci yaşamış bulunmaktadır. DUK, aslında 12 Kasım 1933 yılında Kaşgar’da kurulan Doğu Türkistan İslam Cumhuriyetinin öncülerinden Mehmet Emin Buğra, Mahmut Muhiti önderliğindeki liderlerin 1930 yıllarının ortalarından başlayarak yabancı ülkelerde başlatılan bağımsızlık mücadelesinin ve Mehmet Emin Buğra, İsa Yusuf Alptekin gibi liderlerin 1950 yılından günümüze Dünya çapında yayılan millî mücadelelerinin, 12 Kasım 1944 yılında Gulca’da kurulan ikinci Doğu Türkistan Cumhuriyetinin liderlerinden Abdurrauf Mahsum, Ziya Semedi ve Gani Batur önderliğindeki liderlerimizin 1960 yılından itibaren Orta Asya’yı merkeze alarak sürdürülen millî bağımsızlık mücadelelerinin devamıdır. Bununla birlikte Abdurrauf Mehsum, Ziya Semedi, İsa Yusuf Alptekin, Emekli General Mehmet Riza Bekin, Hüseyin Kari İslami, Rehmetullah Türkistani, Ahmet İgemberdi ve Gulamidin Ahmet Pahta gibi oldukça tecrübeli liderlerin öncülüğünde ve yabancı memleketlerdeki bütün Doğu Türkistan teşkilatlarının katılımı ile 12 Aralık 1992 yılında İstanbul’da ilk defa gerçekleşen Doğu Türkistan Millî Kurultayının devamıdır.

           Bu kitabın Girişinde, Türkistan halkının bağımsızlık mücadelesi sonucunda kurulan iki cumhuriyet hakkında kısaca bilgi verildikten sonra diasporadaki bağımsızlık mücadelesi anlatıldı.

              “Doğu Türkistanlıların, Yabancı Ülkelere Taşıdığı Millî Bağımsızlık Mücadelesine Bakış” bölümünde, 1930 yılından itibaren 1991 yılında Sovyetler Birliğinin  dağılarak Orta Asya’daki Türk  Cumhuriyetleri bağımsız olduktan sonra ilk defa 1992 yılında İstanbul’da düzenlenen Doğu Türkistan millî kongresine kadar olan süreçteki davanın tarihi hakkında bilgiler verildi.

            Devamında diasporadaki Doğu Türkistan davasının dönüm noktası olan Dünya Uygur Gençleri Kurultayı, Doğu Türkistan (Uyguristan) Kurultayı ve Dünya Uygur Kurultayının kuruluş süreci  detaylı anlatıldı.

             Kitapta toplam 7 kongrenin anlatıldığı bölümde, 16-19  Nisan 2004 tarihlerinde  Münih’te düzenlenen  Dünya Uygur Kurultayının Birinci kongresinden, 11-14  Kasım 2021 gününe  kadar Çekya’nın başkenti Prag’da düzenlenen  7. kongreye kadar olan  toplam 7 kongrenin programları, basın bildirileri, faaliyet raporları, katılımcı vekillerin listeleri, yürütme kurulu üyeleri, basın bildirisi ve her kongrede kabul edilen kararlara yer verildi.

            Kitabın sonunda Doğu Türkistan Millî Konseyinin toplantıları ve toplantılarda ilan edilen bildirilere ver verildi.

            Bu kitap, hiçbir zaman Dünya Uygur Kurultayının 20 yıllık sürecinin ve hizmetlerinin tam tasviri ve tarihi için yeterli olmayacaktır. Sadece, temelde kurultayın meydana gelmesinin arka planı ve belgelerini esas alarak yazılan 20 yıllık sürecin tanıtımından ibarettir. Bu kitap, Diasporadaki  Uygur davasını araştıran uzmanlar ve her bir Doğu Türkistanlı için kıymetli bir rehber sayılır.

          “Dünya Uygur Kurultayının 20 Yılı” adlı eseri yazma sürecinde yoğun olmasına bakmaksızın konuyla ilgili materyalleri bana gönderen, kitabı okuyarak kıymetli fikirlerini paylaşan Sayın Dolkun İsa’ya ve kitabın meydana gelmesi sürecinde kıymetli bilgilerini paylaşan dava arkadaşlarıma teşekkür ederim.