BANKA VE TICARET HUKUKU DERGISI, cilt.40, sa.2, ss.357-382, 2024 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmanın amacı ülkemizde fkri hakları düzenleyen mevzuatın tarihçesini ve gelişimini ortaya koymaktır. Çalışmada özellikle Türkiye’nin niçin “5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nu” kabul etmekte ve “Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına Dair Bern Sözleşmesi’ne” taraf olmakta uzun yıllar geciktiği, bu mevzuatın hangi hukukî ve siyasî gelişmeler üzerine kabul edildiği incelenecektir.
Kısaca açıklamak gerekirse, anılan düzenlemelerin yürürlüğe girdiği 1 Ocak 1952 tarihinden önce Türkiye, eser sahiplerinin menfaati ile toplumun menfaati arasında bir denge kurma arayışındaydı. Osmanlı’nın son dönemlerinden beri devam eden bu arayış, bir yandan eser üzerindeki fkrî haklarının korunması yoluyla eser sahiplerini teşvik etme amacı güderken, diğer yandan özellikle yabancı dilden yapılacak çevirilerin toplum menfaatine olduğundan hareketle çeviri serbestisini savunuyordu. Türkiye’nin Bern Sözleşmesi’ne taraf olması ve buna uygun yeni bir kanun azırlanmasıyla birlikte, bu menfaat grupları arasından eser sahiplerine
öncelik verildiği görülmektedir. Türkiye’nin bu tercihinin arkasında özellikle iki kişinin çalışmaları önemli yer tutmaktadır. Bunlardan biri Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nu kaleme almış olan Ord. Prof. Dr. Ernst Hirsch, diğeri ise ülkemizin önemli yazarlarından Prof. Halide Edip Adıvar’dır. Bu nedenle açıklamalarımızda bu iki ismin katkıları odağa alınmıştır. Ülkemizdeki mevzuatın geçen yüzyılda geçirdiği eğişimin incelenmesinin eserler üzerindeki hakların gelecek yüzyılına da ışık tutacağı kanaatindeyiz.
Anahtar Kelimeler: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Hakk-ı Telif Kanunu, Bern Sözleşmesi, Ernst Hirsch, Halide Edip Adıvar.
In this article, the historical development of the legislation on intellectual property law in Türkiye is explained. In this context, the legal and political reason behind the adoption of the “Code of Intellectual and Artistic Works No. 5846” and the subsequent accession of Türkiye to the “Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works” are revealed. In these explanations, we have focused on the works of Prof. Dr. Ernst Hirsch and Prof. Halide Edip Adıvar, who made signifcant contributions to the process.
For many years before the mentioned regulations entered into force in 1952, Türkiye was in search of a balance between the interests of (foreign) authors and the interests of society. Türkiye both aimed to encourage authors by protecting their intellectual property rights and also accepted the freedom of translation from foreign languages, especially on the grounds that translations serve to the public interest. As a result, Türkiye became a party to the Berne Convention, regulated a new code accordingly and priority was given to authors’ right. We believe that examining the evolution of the rules in Türkiye, will also guide the future of our intellectual property and copyrights in the next century.
Keywords: Code of Intellectual and Artistic Works, Ottoman Copyright Law, Berne Convention, Ernst Hirsch, Halide Edip Adıvar