Akademik Veri Yönetim Sistemi
13. ULUSLARARASI HUKUK KURULTAYI, Ankara, Türkiye, 11 - 14 Ocak 2024
TÜRKİYE’DE HUKUK EĞİTİM SİSTEMİNİN “EĞİTİM BİLİMLERİ”
BAKIŞ AÇISI İLE DEĞERLENDİRİLMESİ VE BAZI ÖNERİLER
Prof. Dr. İnayet AYDIN 1
https://orcid.org/0000-0002-7522-8961
Özet
Bu bildirinin temel amacı Türkiye’de hukuk eğitiminin “eğitim bilimleri” yöntem ve ilkeleri
çerçevesinde amaç, kapsam, yöntem ve değerlendirme boyutları ile ele alınması ve bazı öneriler
geliştirilmesidir. Diğer yandan hukuk eğitim uygulamalarının hizmet öncesi ve hizmet içi boyutlarında
“eğitimde sistem yaklaşımı” açısından işleyişinin gözden geçirilmesi de çalışmanın bir diğer amacını
oluşturmaktadır.
Bütün toplumların temeli hukuktur ve hukuk eğitiminin amacı da geleceğin hukuk profesyonellerine
adil bir toplum inşa etmek ve sürdürmek için gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazandırmak olmalıdır.
Hukuk profesyonellerinin yetiştirilmesi, bir ülkenin yargı siteminin etkili bir şekilde işleyebilmesinin
de teminatıdır. Bu kapsamda en genel anlamda hukuk eğitimi bireylerin hukuk ilkeleri, uygulamaları
ve teorisi konusunda hizmet öncesinde ve hizmet içinde eğitilmesi olarak tanımlanabilir.
Bir eğitim sürecinin dört önemli ögesi, amaç, kapsam, yöntem ve değerlendirme boyutlarıdır. Hukuk
eğitiminde de öncelikle eğitim amaç ve hedeflerinin belirlenmesi önemlidir. Bu amaçlara uygun olarak
öğretilecek içeriğin niteliği ve sınırları belirlenir. Ardından eğitim amaçlarına ulaşabilmek için gerekli
müfredatın öğretiminde hangi yöntemlerin kullanılacağı belirlenmelidir. Son olarak yapılan eğitim ve
öğretim çalışmaları ile belirlenen amaçlara ne kadar ulaşıldığının ölçülmesi ve değerlendirilmesi
gereklidir (Aydın, 2021). Hizmet öncesi eğitim olarak adlandırılan ve mesleğe girmeden önceki
dönemi kapsayan “yetiştirme” eğitimini Hamilton ve Oparanma (2008) “bir bireyin, belirli bir iş veya
görevi yeterli bir biçimde yerine getirebilmesi için gerekli olan bilgi, beceri ve tutumların sistematik
biçimde geliştirilmesi” biçiminde tanımlamıştır. Hâkim, savcı, avukat, noter gibi meslek
profesyonellerinin yetiştirilmesi özel olarak ele alınması gereken bir konudur. Diğer yandan mesleğe
başladıktan sonra da sürekli “geliştirme” eğitimlerinin devam etmesi gereklidir. Stoner (1982)
geliştirme programlarının, çalışanları mevcut iş ve konumlarının gerekliliklerinin ötesinde, kurumda
gelecekte üstlenecekleri yeni rollerin gereklerine göre geniş bir bakış açısı ile eğitmek üzere
hazırlandıkları programlar olduğunu belirtmiştir. Bu açıdan bakıldığında yetiştirme ve geliştirme
eğitimlerinin farklı bir paradigma ve yaklaşımla ele alınması zorunludur.
Türkiye’de YÖK Atlas verilerine göre 2023 yılı itibarıyla 90 hukuk fakültesi bulunmaktadır. Bu
fakültelerin 44’ü devlet üniversitelerinde, 37’si vakıf üniversitelerinde ve 9’u KKTC’de
bulunmaktadır. Türkiye’ deki 81 baroya kayıtlı avukat sayısı ise 144 bine yaklaşmış olarak
görülmektedir. YÖK’ün verilerine göre 2013’te 7 bin 457 hukuk mezunu varken bu sayı her yıl artmış
ve 2022 yılında yaklaşık 20 bin öğrenci mezun olmuştur. Hukuk fakültelerinde okuyan öğrenci sayısı
ise 85 bine yaklaşmıştır.
Hukuk fakültelerinin sayısının artması, giderek artan öğrenci sayısı, hukuk eğitim süreçlerinde fiziksel
olanaklar, akademisyen niteliği ve mezunların istihdamı gibi sorunlar, hukuk eğitimini her geçen gün
daha fazla sorgulamaya ihtiyaç duyan bir disiplin haline getirmektedir. Diğer alanlarda olduğu gibi
hukuk eğitiminde de ülkenin insan gücü ihtiyacına dayalı bir eğitim planlaması yapılmaması, hukuk
fakültelerine girişin tek bir sınava bağlı olması ve özel yeterlikler aranmaması, hukuk eğitim ve
öğretiminde bilgi transferi ağırlıklı aktarımcı bir yaklaşımın hakim olması ancak öğrencilerin bilgiyi
1 Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. Eğitim Bilimleri Bölümü, Eğitim Yönetimi Anabilim Dalı
Öğretim Üyesi. iaydin@ankara.edu.tr, https://orcid.org/0000-0002-7522-8961
kullanma becerilerinin geliştirildiği yapılandırıcı sistemlerin zayıf kalması gibi sorunlar pek çok
araştırmada dile getirilmiştir.
Bu bildiride yurtdışındaki çeşitli örnekler de incelenerek hukuk eğitiminin hizmet öncesi ve hizmet içi
aşamalarda amaç, kapsam, yöntem ve değerlendirme boyutlarında nasıl yeniden kurgulanabileceği,
eğitim bilimlerinin kavram, yöntem ve verileri ışığında ele alınacak ve tartışılacaktır.
Anahtar Sözcükler: Hukuk Eğitimi, Hukuk Eğitiminde sistem yaklaşımı, Hukukta hizmet öncesi
yetiştirme, Hukukta hizmet içi eğitim, Hukuk profesyonellerinin sürekli gelişimi
Kaynaklar
Aydın, İ. (2021). Kamu ve Özel Sektörde Hizmet İçi Eğitim El Kitabı [Inservice Training Handbook in
Public and Private Institutions]. Ankara: Pegem Akademi.
Stoner, James A.F. (1982). Management. New Jersey: Englewood Cliff/ Prentice Hall Inc.
Hamilton, D. I. & Oparanma, A.O. (2008). Training, Development and Employee Performance in the
Oil and Gas Industry in Nigeria. European Journal of Scientific Research.19-3, pp.510-520
https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10094 erişim tarihi 28.10.2023.