Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye 15. Gıda Kongresi, Sakarya, Türkiye, 7 - 10 Ekim 2025, ss.89, (Özet Bildiri)
Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA), bir ürünün hammaddeden nihai bertarafa kadar çevresel etkilerini analiz eden bütüncül bir yöntemdir. Bu yaklaşım, çevresel sıcak noktaların belirlenmesi, iyileştirme fırsatlarının saptanması ve süreçlerin sürdürülebilirlik açısından değerlendirilmesine olanak tanır. Emisyon ticareti, karbon vergileri ve sınırda karbon düzenlemeleri ile artan tüketici farkındalığı, LCA’nın gıda sektöründe yaygınlaşmasına neden olmuştur. Süt ürünleri endüstrisi de dönüşümden etkilenmekte; kaynak verimliliği ve çevresel etki izleme çalışmaları sektörde öncelik kazanmaktadır. Bu çalışmada, 1 kg taze peynir üretiminin çevresel etkileri SimaPro 10.1.0.6 yazılımıyla LCA yöntemi kullanılarak değerlendirilmiştir. Envanter verileri, Ecoinvent 3 (allocation, cut-off by classification) ve Agri-footprint (economic) veri tabanlarından alınmış; enerji girdileri için Türkiye’ye, tarımsal girdiler için Avrupa’ya özgü coğrafi veriler kullanılmıştır. Etki değerlendirmesi ReCiPe 2016 Endpoint (H) yöntemiyle yapılmış; çoklu ürün çıktıları nedeniyle çevresel yükler kuru madde oranına göre dağıtılmış ve toplam etkinin %65.75’i taze peynire atanmıştır. Sonuçlar, iklim değişikliği, arazi kullanımı ve su tüketimi açısından en yüksek çevresel etkinin çiğ süt üretiminden kaynaklandığını göstermektedir. Enerji girdileriyse fosil kaynak tüketimi ve insan sağlığı üzerindeki etkilerde belirleyici olmuştur. Toplam çevresel yükün yaklaşık %70’i hammadde, %20’si enerji, %10’u ise diğer işleme girdilerine dayanmaktadır. Bu bulgular, peynir üretiminde özellikle çiğ süt temini ve enerji kullanımı süreçlerinde iyileştirme stratejilerinin geliştirilmesinin sürdürülebilirlik açısından öncelikli olduğunu ortaya koymaktadır.