Akademik Veri Yönetim Sistemi
VI. International Eurasian Educational Research Congress (EJER), Ankara, Türkiye, 19 - 22 Haziran 2019
Problem Durumu
Öğretmen başarısının, eğitim sisteminin başarısı için ön koşul olarak değerlendirildiği günümüzde, öğretmenlerin kişisel ve mesleki
özelliklerini geliştirme odağında ilerleyen ve öğretim ortamının bilimsel niteliğini besleyip zenginleştirmeyi öngören alternatif
yaklaşımlarla ilgili tartışmalar vardır. Söz konusu tartışmalar çerçevesinde, ilgili alanyazında iş birlikli süreçlere yaptığı vurgu ve
öğretmen yetiştirme süreçleri için sağladığı olumlu katkılar nedeniyle ders imecesi (lesson study) mesleki gelişim modeli ön plana
çıkmaktadır.
Ders imecesi mesleki gelişim modeli, öğretim faaliyetinin yürütücüsü olan öğretmen ya da öğretmen adayları arasında öğretim
faaliyetinin en iyi şekilde kurgulanması için gerçekleştirilen döngüsel bir iş birliği ve öğrenci öğrenmelerine dair anlayış geliştirme
sürecidir. Ders imecesinin araştırma, planlama, uygulama ve tartışma olmak üzere genellikle dört aşamada gerçekleştirildiği
görülmektedir. Ders imecesinin her bir aşamasında farklı etkinliklerin uygulanması söz konusu olmaktadır. Öğretmen ve öğretmen
adaylarının ders imecesi sürecinde uyguladıkları söz konusu etkinlikleri anlamlandırmasında, uluslararası alanyazında “koushi” ya da
knowledgeable others olarak isimlendirilen katılımcıların katkılarının öğretmenlerin mesleki gelişimi, öğretim faaliyetini doğru
planlama, uygulama ve ders imecesi sürecini tanımaları adına önemli olduğu düşünülmektedir.
Ülkemizde ders imecesine dair çalışmalar yeterli düzeyde değildir. Uluslararası alanyazında ise ders imecesi ile ilgili çalışmalar
görece yeterli olup, ders imecesinde “deneyimli paydaşların" katkılarını odağa alan çalışmaların yeterli olmadığı görülmektedir. Tüm
bu bilgiler ışığında ders imecesi uygulamalarına deneyimli paydaşların katkılarını ortaya koyabilmek, araştırmaya değer bir problem
durumu olarak değerlendirilmiş ve konunun ülkemizde eğitim çevrelerinin dikkatine sunulmasının önemli olduğu düşünülmüştür.
Araştırma Yöntemi
Çalışmamızda nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Doküman analizi esnasında uluslararası çalışmalar
akademik veritabanı ve ağlarda; “lesson study”, “koushi” ve "knowledgeable others" anahtar sözcükleri ile aranmıştır. Ancak “lesson
study” ülkemiz alanyazınında büyük ölçüde “ders imecesi” ve “ders araştırması” şeklinde kullanıldığı için ulusal alanyazında söz
konusu anahtar sözcükler aranırken, “knowledgeable others” söz öbeğinin bire bir çevirisi olan “bilgili diğerleri” ile ilgili olarak ulusal
alanyazında herhangi bir kullanım olmadığı için ders imecesiyle ilgili yapılan çalışmalarda “knowledgeable others” olarak
isimlendirilen uzmanların varlığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ulusal alanyazında kimi çalışmalarda “dış uzmanlar” uyarlaması
görülmüş ancak bu uyarlamanın kastedilen anlamı karşılamakta yeterli olmayabileceği, ders imecesinin tüm deneyimli katılımcıları
için kapsayıcı olmayacağı ve iç uzman-dış uzman ikilemini yaratacağı değerlendirilmiştir. Dolayısıyla söz konusu nedenlerden ötürü
kavramın dilimize “deneyimli paydaşlar” olarak uyarlanması uygun görülmüştür. Analizler esnasında “ders imecesi uygulamaları” ve
“deneyimli paydaşların” katkılarına dair verilen bilgiler odağa alınmıştır. Doküman analizinin; dokümanlara ulaşma, dokümanların
özgünlüğünü kontrol etme ve dokümanları anlama aşamaları tamamlandıktan sonra ulaşılan dokümanların ders imecesi ve ders
imecesinde deneyimli paydaşlar şeklinde iki temel kategoride toplanması sağlanmıştır. Doküman analizi sonucu ortaya çıkan analiz
birimleri yani temalar; ders imecesi döngüsüne sağlanan katkılar, tartışma kültürüne sağlanan katkılar, deneyimlerin paylaşılmasına
sağlanan katkılar, deneyimlerin örnek alınması ve uygulanması konusundaki katkılar ve sınıf içi öğretim süreçlerine sağlanan katkılar
şeklinde gerçekleşmiştir.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Ülkemizde öğretmen yetiştirme sistemi bağlamında atılan adımlar ne yazık ki ders imecesi gibi iş birlikli çalışmayı önceleyen
yaklaşımları yansıtmaktan uzaktır. Öğretmen adaylarının iş ve sınav kaygıları, Okul Deneyimi derslerinin etkin yürütülememesi,
öğretim programlarında sürdürülebilir kalkınmayı destekleyici yaklaşımların benimsenmemesi vb. tüm sorun alanları ülkemizde bu
konunun çok daha profesyonel bir düzeyde, iş birlikli çalışmayı önceleyen yaklaşımlarla örneğin ders imecesi gibi mesleki gelişim
modellerinin uygulanması şeklinde ele alınması gerektiği açıktır. Deneyimli paydaşların alanyazında ifade edilen katkılarının ideal
ders imecesi uygulamaları için önemi açıktır. Bu nedenle söz konusu olumlu çıktıları nedeniyle, öğretmen ve öğretmen adaylarının
mesleki gelişimlerinin en ideal bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için ders imecesi uygulamalarına öğretmen yetiştirme sistemimizde
yer verilmesi ve deneyimli paydaşların deneyim ve gözlemleriyle öğretmen ve öğretmen adaylarının gelişimine katkı
sağlayabilecekleri fırsatların yaratılması gerektiği ifade edilebilir.