Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası Tarım, Gıda, Veteriner ve Eczacılık Bilimleri Kongresi, İzmir, Türkiye, 7 - 09 Mart 2025, ss.97-103, (Tam Metin Bildiri)
Amonyak (NH3), protein metabolizmasının bir yan ürünü olarak kanatlılarda önemli bir
biyokimyasal bileşik olup, yüksek seviyelerde bulunması hayvan sağlığı ve çevresel
sürdürülebilirlik için risk oluşturmaktadır. Amonyak üretimi, amino asitlerin deaminasyonu,
mikrobiyal fermentasyon ve hücre içi protein yıkımından oluşan üç ana biyokimyasal süreçten
kaynaklanmaktadır. Kanatlı çiftliklerinde, NH3 konsantrasyonlarının 25 ppm'in altında
tutulması önerilmektedir. Aksi takdirde, kötü hava kalitesi, hayvanların refahını
bozabilmektedir. NH3, havada ince partikül maddeler şeklinde kalmakta ve çökelme sonrasında
kümes altlığını asidik hale getirmektedir. NH3 uçuculuk oranı, pH, nem, havalandırma hızı,
altlık N içeriği ve sıcaklığa bağlı değişkenlik göstermektedir. Kanatlılarda amonyak, üre yerine
ürik asit şeklinde atılmakta ve aşırı birikimi solunum yolu hastalıkları, bağışıklık sistemi
baskılanması, büyüme geriliği ve yumurta kalitesinin düşmesine yol açabilmektedir. Yüksek
amonyak seviyelerinin hayvan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için beslenme
stratejileri önem taşımaktadır. Rasyonlarda protein düzeyinin optimize edilmesi, sentetik amino
asitlerin kullanımı ve bağırsak sağlığını destekleyen probiyotikler, prebiyotikler ve organik
asitler amonyak üretiminin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilmektedir. Ayrıca, kümes içi
çevresel faktörlerin düzenlenmesi, biyofiltrasyon, asitli gaz temizleme sistemleri, özellikle
altlık katkı maddeleri ile altlık yönetimi, amonyak seviyelerinin düşürülmesinde etkili
olabilmektedir. NH3 uçuculuğunu nitrifikasyon yoluyla azaltmaya yönelik az sayıda çalışma
olsa da, nitrifikasyon, kanatlı kümeslerinde N atıklarını azaltmak ve NH3 emisyonlarını kontrol
etmek için sürdürülebilir bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir. Ancak, mikrobiyal
nitrifikasyonu artırmak için en uygun nitrifikasyon bakterilerinin belirlenmesi amacıyla daha
fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Amonyak emisyonları hem hayvan sağlığını korumak
hem de çevresel sürdürülebilirliği sağlamak amacıyla beslenme stratejileri ve çevresel
düzenlemeler ile kontrol altına alınabileceği, ancak; bu alandaki araştırmaların daha da
derinleştirilmesi, sürdürülebilir çözümler için büyük öneme sahip olacağı düşünülmektedir.
Ammonia (NH3) is an important biochemical compound in poultry as a byproduct of protein
metabolism, and its high levels pose risks to animal health and environmental sustainability.
Ammonia production originates from three main biochemical processes: amino acid
deamination, microbial fermentation, and intracellular protein degradation. In poultry farms,
NH3 concentrations should be maintained below 25 ppm; otherwise, poor air quality can
negatively impact animal welfare. NH3 remains in the air as fine particulate matter and, upon
deposition, acidifies the litter. The volatilization rate of NH3 varies depending on pH, humidity,
ventilation rate, litter nitrogen content, and temperature. In poultry, ammonia is excreted as uric
acid rather than urea, and its excessive accumulation can lead to respiratory diseases, immune
suppression, growth retardation, and reduced egg quality. Nutritional strategies play a crucial
role in mitigating the adverse effects of high ammonia levels on animal health. Optimizing
protein levels in diets, using synthetic amino acids, and incorporating probiotics, prebiotics, and
organic acids to support gut health can help control ammonia production. Additionally,
regulating environmental factors inside poultry houses, implementing biofiltration, acid gas
scrubbing systems, and using litter additives for litter management can effectively reduce
ammonia levels. Although limited studies have investigated reducing NH3 volatilization
through nitrification, this process is considered a sustainable approach to reducing nitrogen
waste and controlling NH3 emissions in poultry houses. However, further research is needed to
identify the most suitable nitrifying bacteria to enhance microbial nitrification. It is believed
that ammonia emissions can be controlled through nutritional strategies and environmental
regulations to protect animal health and ensure environmental sustainability; however, further
research in this field is essential for developing sustainable solutions.