Akademik Veri Yönetim Sistemi
MÜTEFEKKIR, cilt.12, sa.23, ss.69-104, 2025 (Hakemli Dergi)
Türk edebiyatında manzum hadis tercümelerine hasredilmiş eserlerin dışında birçok hadisin manzum tercümesine de yer veren eserler kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de tek nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde (TY 5742) kayıtlı bulunan Kudvetü’l-âmâl’dir. Bu makale manzum hadis tercümeleri bağlamında Kudvetü’l-âmâl’in şekil ve muhteva özelliklerini betimsel analiz yöntemiyle incelemeyi amaçlamaktadır. Kudvetü’l-âmâl, Gelibolulu Mustafa b. İbrâhîm’in (ö. 1024/1615) Zübdetü’l-emsâl isimli Arapça mensur eserinden nazmen tercüme edilmiştir. Tercümeye kaynaklık eden Zübdetü’l-emsâl, III. Murad (1574-1595) döneminde telif edilmiştir. Müellifi tespit edilemeyen Kudvetü’l-âmâl ise IV. Murad (1623-1640) devrine aittir. Son kısımları eksik olan eser 138 varaktan oluşmaktadır. Eserin mevcut bölümlerinde şairin adı veya mahlası yer almamaktadır. Mesnevi nazım şekliyle yazılan eser, hadislerin ve darb-ı mesellerin tercümelerinden oluşmaktadır. Belirli konulardaki hadis ve atasözlerini ayrı başlıklar halinde derlemiş bir eser olması hasebiyle müstakil atasözleri kitaplarından ve manzum hadis tercümelerinden farklılık göstermektedir. Bu açıdan Kudvetü’l-âmâl, atasözleri kitabı olmasının yanı sıra manzum hadis tercümesi olarak da değerlendirilebilir. Yirmi bölüm olarak tertip edilen eserin ilk bölümü yöneticilere ve sultanlara ayrılmıştır. Eserde siyaset, ibadet, ahlak, inanç ve toplumla ilgili konulara yer verilmiştir. Didaktik bir amaçla yazılan eserde sanatlı ifadeler nadiren yer almaktadır. Eserde Eski Anadolu Türkçesine ait ek ve kelimeler de bulunmaktadır. Daha önce akademik bir çalışmaya konu olmamış özgün bir kaynak olarak dikkat çeken eser, Türk İslam edebiyatındaki manzum hadis tercüme geleneğinin gelişim seyri açısından önem arzetmektedir.
In Turkish literature, along with works devoted to poetic translations of hadith, many other works include poetic translations of hadith. One of these works is Qudvat al-āmāl, and the only surviving copy is registered at Istanbul University Library (TY 5742). This article aims to examine the formal and content characteristics of Qudvat al-āmāl in the context of poetic hadith translations using a descriptive analysis method. Qudvat al-āmāl was translated in verse from the Arabic prose work titled Zubdat al-amthāl by Mustafa b. Ibrāhīm of Gallipoli (d. 1024/1615). Zubdat al-amthāl, which is the source of the translation, was written during the reign of Murad III (1574-1595). Qudvat al-āmāl, whose author remains unidentified, belongs to the reign of Murad IV (1623-1640). Although the work consists of 138 pages, its final portions are missing. The extant sections of the work do not mention the poet’s name or pseudonym. The work, written in the masnawi form, is composed of translations of hadith and proverbs. It differs from independent proverb books and poetic translations of hadith as it compiles hadiths and proverbs on specific topics under separate headings. From this perspective, Qudvat alāmāl can be regarded not only as a book of proverbs but also as a poetic translation of hadith. The first part of the work is arranged in twenty sections and is devoted to rulers and sultans. The work addresses topics related to politics, worship, morality, faith and society. This work is written for a didaṣctic purpose and artistic expressions are rarely found. The work also features suffixes and words from Old Anatolian Turkish. The work stands out as an original source, previously unaddressed in academic studies, and is significant for understanding the developmental trajectory of the poetic hadith translation tradition in Turkish-Islamic literature.