Bu çalışmada, Edirneli hekim Meḥmed bin Aḥmed bin İbrāḥīm bin Ḥasan’ın hayatı ve eserleri ele alınmış ve Türkçe çevirisiniyaparken Rāzī’nin Burʾuʾs-sāʿa adlı eserine yaptığı katkıları değerlendirilmiştir. Tercüme-i Burʾu’s-sāʿa’nın Hacı Mahmud Efendi, nr.5569 nüshasında Rāzī’nin Arapça metninin kırmızı, Türkçe çevirisinin siyah mürekkeple ve her ikisinin de harekeli olarak yazıldığı,Meḥmed bin Aḥmed’in eserin bölümlerinin çevirisini yaparken, bazen asıl metnin öncesinde, bazen de asıl metnin sonrasında,çeviriye eklemelerde bulunmuş olduğu görülmektedir. Çeviri metinde bölümlerin başlıkları Arapça olarak kırmızı mürekkepleyazılmış, Türkçe başlıklar da hemen sonra ve siyah mürekkeple yazılarak bildirilmiştir. Rāzī’nin Burʾu’s-sāʿa’yı düzenlerkenhastalıkların etiyolojisine fazla girmediği, sıklıkla hastalığın tedavisini hızla gerçekleştirebilecek tedavi önerilerini sunduğugörülmektedir. Meḥmed bin Aḥmed, Rāẓī’nin yazdıklarını yaptığı çeviride aynen korumuş ve Türkçeye çevirmiş, büyük olasılıklaeserde noksan olduğunu düşündüğü yerlerde, bazen hastalıkların tanımını, bazen etiyolojilerini, bazen ayırıcı tanılarını, bazenbunların hepsini açıklayan katkılarını, az da olsa koruyucu hekimlikle ilgili bazı önerilerini sıklıkla her bölümün başına, bazen deçevirisini yaptığı metin içerisinde gerekli gördüğü yerlere eklemiş, Rāzī’nin verdiği tedavilere ek olarak bazı tedavi önerileri desunmuştur. Meḥmed bin Aḥmed’in esere yaptığı katkıların humoral patoloji teorisi çerçevesinde yapıldığı açık olarak görülmektedir.
The life and works of Meḥmed bin Aḥmed bin İbrāḥīm bin Ḥasan of Edirne and his contributions to Rhazes’s Burʾuʾs-sāʿa while translating it into Turkish were determined. It can be seen that Rhazes’ Arabic text was written in red and the Turkish translation was in black color and both with vowel mark in the copy named Hacı Mahmud Efendi, nr. 5569 of Tarjama Burʾ al-sāʿa. In the translation Meḥmed bin Aḥmed made additions sometimes before and sometimes after the main text. Arabic titles in the translated text was written in red, and Turkish titles were in black right after them. It is found that in Burʾ al-sāʿa Rhazes had not mentioned much about the etiology of diseases, but some treatment offers to cure the diseases rapidly. Meḥmed bin Aḥmed kept Rhazes’s text the same in the Turkish translation but added sometimes disease definitions, etiologies, differential diagnoses, additions explaining these, a few recommendations regarding preventive medicine mostly to the beginning of each chapter and occasionally into the text as necessary, most probably as he thought them deficient. He also proposed additional treatments to Rhazes’s. It is clear that his contributions to the work were made within the humoral pathology framework.
