Giriş: Codex Cumanicus Türk dili tarihinin en önemli eserlerinden birisidir. Eserin 1290-1330 tarihleri arasında, Avrupalı misyonerlerve tüccarlar tarafından yazıldığı düşünülmektedir. Eserin yazıldığı coğrafya Karadeniz’in kuzeyinde Kuman-Kıpçak Türklerininyaşadığı bölgedir. Eser, Latin alfabesinin Türkçeye uyarlandığı ilk örnek olarak kabul edilmektedir. Bu yönüyle dilbilimciler tarafındanoldukça değerli bir kaynak olarak kabul edilmiştir. Eser, bu özelliğinin yanı sıra her bir kelime için aynı kelimeye işaret eden farklıdillerden (Latince, Kumanca/Türkçe, Farsça, Almanca) ifadeleri içerisinde barındırdığından anlama ilişkin olarak da önemli verilersunmaktadır.Amaç: Bu çalışmada Latin alfabesi ile yazılmış ilk Türkçe eser olan Codex Cumanicus’da yer alan tıbbi ve psikolojik terimlerin ortayakonulması ve kısaca tartışılması amaçlanmıştır.Yöntem: Çalışma Haziran – Ekim 2018 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın gerçekleştirilmesi amacıyla MustafaArgunşah ve Galip Güner tarafından içerisinde tıpkıbasımlarına da yer verilerek ve tam metin olarak Türkçeye kazandırılan CodexCumanicus adlı eser incelenmiştir. İnceleme sonunda elde edilen tıbbi ve psikolojik terimler tablolar halinde tematize edilereksunulmuştur.Bulgular: Eser, misyonerler ve tüccarlar tarafından pratik amaçlarla kullanıma uygun olarak yazıldığı için döneminin gündelik dilinide yansıtmaktadır. Aynı zamanda metin içerisinde çok sayıda tıbbi ve psikolojik göndermeli ifadenin yer aldığı görülmüştür. Örneğin;ateş, hava, su, yer gibi unsurlar ile bunların bedende karşılık geldikleri durumlar; organlar ve duyular; karakter yapıları; hastalık,sağlık ve iyileşme gibi ifadeler bunlardan bazılarıdır.Sonuç: Özellikle kullanılan terimlerin Latince ve diğer bazı dillerdeki karşılıklarının metinde bir arada yer alıyor olmasının terimlerintıbbi ve psikolojik kullanımına ve anlamlarına ilişkin önemli veriler sunduğu düşünülmüştür.
Introduction: Codex Cumanicus is one of the most important books of Turkish language history. It is thought to be written by European missionaries and merchants between 1290 and 1330. The book was written in the region where Kuman-Kipchak Turks live in the north of the Black Sea. The work is regarded as the first example of Latin alphabet adapted to Turkish language. This aspect has been regarded as a very valuable resource by linguists. In addition to this feature, Codex Cumanicus also provides important data on meaning as it contains expressions from different languages (Latin, Cumans / Turkish, Persian, German) pointing to the same word for each word. Aim: The study was conducted between June 2018 and October 2018. In this study, it is aimed to reveal and discuss the medical and psychological terms in Codex Cumanicus, the first Turkish work written in Latin alphabet. Methods: In order to carry out this study, Codex Cumanicus which is translated to Turkish language as fulltext with manuscript by Mustafa Argunşah and Galip Güner was analyzed. The medical and psychological terms obtained at the end of the analysis were presented in tables, by being thematized. Results: The book reflects the everyday language of the period as it is written by missionaries and merchants in accordance with their use for practical purposes. At the same time, it has numerous term attributed to medicine and psychology. For example; elements such as fire, air, water and earth; and situations in which they correspond to body; organs and senses; personality traits; illness, health, and healing are some of these. Conclusion: It’s thought that the use of Latin terms and some other language equivalents together in the text provides important data on medical and psychological use of these terms and their meaning.
