Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. Uluslarasi Sporda ve Egzersizde Beslenme Kongresi, Ankara, Türkiye, 23 - 25 Mayıs 2025, (Özet Bildiri)
Proteinler, gerek besinlerle gerekse ek takviye olarak sporcular tarafından sıklıkla kas kitlesini ve performansı arttırmak amacıyla kullanılmaktadır. Judo güçlü fiziksel yeterlilik ve yüksek mental disiplin gerektiren dinamik yüksek yoğunluklu bir olimpik mücadele sporudur (Franchini ve ark., 2007). Judo genel olarak iyi fiziksel uygunluğun desteğiyle belirli tekniklere ve taktiksel becerilere dayanır (Franchini ve ark., 2005a; Thomas ve ark. 1989). Judonun tipik zaman yapısında aralıklı aktiviteler vardır. (Franchini ve ark., 2007). Bu formatın fizyolojik talepleri hem aerobik hem de anaerobik sistemleri zorlar.
Birçok sporcu proteini atletik başarının anahtarı olarak görür. Kas kütlesini korumaya çalışırken vücut yağ düzeylerini düşürmek isteyen sporcuların genel spor önerilerinden biraz daha yüksek protein alımından yararlanabileceğini gösteren artan çalışmalar ve uygulamalar vardır. Genel olarak fizyolojik protein alımları 0.8-1.2 g/kg/gün iken bunun altı özellikle sporcularda protein olarak yetersiz kabul edilebilir. Sporcularda protein alımları 0.8 g/kg/gün altı, 0.8-1.2 g/kg/gün, 1.2-2 g/kg/gün, 2-3 g/kg/gün, 3-4 g/kg/gün ve üstü olarak sınıflandırılabilir.
Elit sporcuların beslenmesi, performanslarını optimize etmek, iyileştirmek, yaralanmaları önlemek ve genel sağlıklarını sürdürebilmek için büyük önem taşır. Bu amaçla bu çalışmada elit judo sporcularının beslenme durumlarının performans değerleri ve kan parametreleri üzerine etkisi araştırılmıştır.
Yöntem
Bu çalışmaya 14-21 yaş arası 63 elit judo sporcusu dahil edilmiştir. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulundan izin alınmıştır. Günlük protein alımları ve ek protein, kreatin ve amino asit kullanımları sorgulanmış, sporcuların besin alımları besin tüketim sıklığı yöntemiyle belirlenmiş olup Bebis 9.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin istatistiksel analizi SPSS 26.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır.
Bulgular
Sporcularda günlük kg başına protein, kreatin, glutamin, arjinin ve BCAA kullanımları kan biyokimyasal parametrelerini etkilemiştir. Ek bu tarz takviye kullananlarda karaciğer enzimleri, lipid profili ve urik asit düzeylerinde farklı bulunmuştur.
Günlük 1.2–2.0 g/kg aralığında protein alımının elit düzey judo sporcularında optimal performansla ilişkili olduğu saptanmıştır. Buna karşılık, 2.0 g/kg/gün’ün üzerindeki protein tüketiminin atletik performansa ve kas kitlesinde artışa ilave bir etkisi görülmemiştir.
Ortalama güç (Average Power), relatif izometrik maksimal çekme kuvveti (Relative IMTP), aktif sıçrama yüksekliği, aktif güç üretimi, squat gücü ve vücut yağ yüzdesi; günde 0,8 gr/kg'dan az protein tüketen sporcularda daha düşük bulunmuştur. Ancak 2.0 g/kg/gün üzerinde protein tüketiminin bu parametrelerde ek bir iyileşme sağladığına dair kanıt bulunmamıştır. Bununla beraber 0.8 g/kg/gün altı protein alımı kas kitlesini ve performansını anlamlı şekilde olumsuz etkilemektedir.
Sonuç:
Vücut ağırlığını koruyan sporcularda günlük optimum protein alımı, genel yetişkin popülasyon için önerilen 0.8–1.0 g/kg/gün düzeylerinin üzerindedir. Kilo koruma veya kilo artışı hedefi olan sporcular için bu miktar 1.2–2.0 g/kg/gün aralığında olmalıdır. Yetersiz protein alımı kas kitlesinde azalmaya ve performansta düşüşe neden olmaktadır. Bu nedenle besin alımlarında protein alımlarının doğru takibi önemlidir.
Çalışmamızda, elit düzey judo sporcularında protein ve amino asit takviyesi kullanımının hem atletik performans hem de biyokimyasal parametreler ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bu bulgular, judo sporcularına yönelik performans odaklı beslenme stratejilerinin geliştirilmesine katkı sağlayabilir.