Amaç: Orta Çağ’da İslam dünyasında “Altın Çağ” olarak adlandırılan dönemde kaleme alınmış eserlerde yer alan çiçek ve kızamık hakkındaki bölümlerin Türkçeye çevrilmesi, değerlendirilmesi, tartışılması ve Türk tıp tarihi literatürüne kazandırılmasının amaçlandığı çalışmanın bu basamağında ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin ünlü eseri Kāmilu’ṣ-ṣınāʿati’ṭ-ṭıbbiyye’nin çiçek ve kızamık üzerine yazılmış bölümleri incelenmiştir. Gereç ve Yöntem: Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye’nin 1294/1877 yılında Mısır’da Būlāḳ Matbaasında basılmış olan Arapça nüshası ile İstanbul, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Murad Molla Koleksiyonu, No. 1482’de bulunan yazma bir nüshası kullanılmıştır. Eserin çiçek ve kızamık ile ilgili bölümleri makalenin yazarı tarafından Arapçadan Türkçeye çevrilmiştir. Çevirisi yapılan bu bölümler yazının Bulgular bölümünde sunulmuş ve elde edilen bilgiler döneme ait literatür eşliğinde Tartışma bölümünde değerlendirilmiştir. Bulgular: ʿAlī b. el-ʿAbbās Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye’de çiçek hastalığını iki kısımda ele almış, tıbbın teorik bölümlerini ele aldığı I. kitabının VIII. makalesinin 14. bölümünde çiçek hastalığının niteliği, sebepleri ve belirtileri hakkında bilgi vermiş, tıbbın pratik yönünü ele aldığı II. kitabın IV. makalesinin ilk bölümünde çiçeğin ve kızamığın tedavisi hakkında açıklamalarda bulunmuş, aynı makalenin beşinci bölümünde ise yaraların ve çiçeğin izlerinin tedavisi hakkında bilgiler vermiştir. Sonuç: ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin Kāmilu’ṣ-Ṣınāʿati’ṭ-Ṭıbbiyye’de çiçek ve kızamık hakkında yazdıkları, konu hakkında kendi döneminde ve öncesinde var olan bilgilerle koşutluk gösterdiği ve dönemin tıp anlayışını yansıtan humoral patoloji teorisiyle uyumlu olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, çiçek hastasıyla aynı yerde oturmak ya da çiçek hastasının yaralarından çıkan buharın solunması gibi çiçeğin ortaya çıkışı için ileri sürdüğü oldukça orijinal fikirleriyle ʿAlī b. el-ʿAbbās el-Mecūsī’nin tıp tarihi açısından çiçek hastalığının ortaya çıkışında bulaşmaya işaret eden ilk yazarlardan birisi olduğunu söylemek mümkündür.
Object: In this step of the study, which aims to translate the chapters on smallpox and measles in the works written during the so-called “Golden Age” in the Islamic world in the Middle Ages into Turkish, evaluate, discuss, and introduce them to the literature of the history of Turkish medicine, the chapters on smallpox and measles in ʿAlī b. al-ʿAbbās al-Majūsī’s famous work Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya were examined. Materials and Methods: The Arabic version of Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya, which was printed in 1294/1877 at the Būlāq Printing House in Egypt, and a manuscript, which is in the Murad Molla Collection, nr. 1482, Süleymaniye Manuscript Library, İstanbul, were used. The chapters on smallpox and measles were translated from Arabic into Turkish by the author of the article. These translated sections are presented in the Results section of the article and the information obtained is evaluated in the Discussion section with the literature of the period. Results: ʿAlī b. al-ʿAbbās dealt with smallpox in two parts in Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya. In chapter 14 of article VIII of book I, which deals with the theoretical aspects of medicine, he provides information about the nature, causes, and symptoms of smallpox. In the first chapter of article IV of book II, which deals with the practical aspects of medicine, he gave explanations about the treatment of smallpox and measles, and in the fifth part of the same article, he gave information about the treatment of the scars of ulcers and smallpox. Conclusion: ʿAlī b. al-ʿAbbās al-Majūsī’s writings on smallpox and measles in Kāmil al-Ṣināʿa al-Ṭibbiyya appear to be in line with the knowledge that existed in and before his time and are consistent with the theory of humoral pathology that reflected the medical understanding of the time. In addition, it is possible to say that ʿAlī b. al-ʿAbbās al-Majūsī was one of the first authors in the history of medicine to point out contagion as a cause of smallpox, with his highly original ideas for the emergence of smallpox, such as sitting in the same place as a smallpox patient or inhaling the vapors from the wounds of a smallpox patient.
