Ulaşım Sistemleri Üzerine Yapılan Plan Değişiklerinin Değer Artışı Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi


Creative Commons License

Tanrıvermiş Y., Keskin E., Güneş P.

Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sa.49, ss.379-395, 2022 (Hakemli Dergi)

Özet

Kentler uzun dönemli öngörüler neticesinde planlanmakta olup nüfus gibi farklı değişkenlere bağlı olarak inşa edilmekte ve kamu yararı doğrultusunda kamu yatırımlarının ülkedeki kalkınmaya katkısı önemli görülmektedir. Kentsel kullanımların değişmesi ve kentlerde yapılan ulaşım yatırımları ile kentsel arazi değeri, konut arz/talep dengesi ve gayrimenkul piyasasının değişmesi değer artışına neden olmaktadır. Gayrimenkul piyasası birçok faktörden etkilenmekte olup kamu faaliyetleri bu etkenler içerisinde önemli bir paya sahiptir. Kamu faaliyetleri neticesinde gayrimenkul değerlerinde görülen bu artış, rant tartışmasını ortaya çıkarmakta; özellikle köprü ve raylı ulaşım sistemleri gibi yüksek maliyetli projelerin vergilendirme yoluyla kamuya dönüşünün sağlanması dünyada birçok projede kullanılmakta ve bu şekilde proje maliyetlerinde önemli düşüşler elde edilebilmektedir. Raylı sistemlerin dünyada farklı yönleriyle öne çıkmış örnekleri seçilerek Türkiye’de yapılmış güncel düzenlemeler ışığında uygulamaların finansman, mevzuat ve değere etkisi üzerinden karşılaştırmalar yapılması amaçlanmaktadır. Türkiye’de gayrimenkul kayıtları ile ilgili güvenilir data kaynağı olmaması araştırma açısından bir sınırlılık olarak kabul edilmektedir. Gayrimenkul değerlerinin değerlendirilebilmesi amacıyla emlak büroları ile yüz yüze görüşmeler yapılmış ve yayınlanmış olan ilanlar incelenmiştir. Literatür araştırması ve elde edilen ikincil verilerden yararlanılarak raylı sistemlerin değer üzerindeki etkisi tartışılmaktadır. Yapılan araştırma sonucunda dünya örneklerindeki düzenlemeler ile karşılaştırıldığında Türk mevzuatında tarih içerisinde bazı düzenlemeler yapılmakla birlikte kamu faaliyetlerinden doğan değer artış payının vergilendirilmesine ilişkin hukuki altyapının yetersiz kaldığı ve durumun finansman açısından da önemli bir sorun yarattığı dikkati çekmektedir. 

Cities are planned as a result of long-term forecasts and they are built depending on different variables such as population. The public benefit comes to the forefront when planning and public investments contribute to the development of the country. Urban land value, housing supply/demand balance, and the change of the real estate market may cause an increase in value with the change in urban use and transportation investments. The real estate market is affected by many factors, and public activities have a huge share in these factors. This increase in real estate values as a result of public activities reveals the rent debate; the return of high-cost projects such as bridge and rail transportation systems to the public through taxation is used in many projects around the world, and in this way, significant reductions in project costs can be achieved. It is aimed to make comparisons on the effects of applications on financing, legislation and value in the light of current regulations made in Turkey by selecting examples of rail systems that stand out with different aspects in the world. The lack of reliable data source about real estate records in Turkey is considered as a limitation in terms of research. In order to evaluate the real estate values, face-to-face interviews were made with real estate offices and the published advertisements were examined. The effect of rail systems on value is discussed by using the literature research and secondary data obtained. As a result of the research, when compared with the regulations in the world examples, it is noteworthy that although some regulations have been made in the Turkish legislation throughout history, the legal infrastructure regarding the taxation of the share of value increase arising from public activities is insufficient and the situation creates a significant problem in terms of financing.