Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sa.49, ss.379-395, 2022 (Hakemli Dergi)
Kentler uzun dönemli öngörüler neticesinde planlanmakta olup nüfus gibi farklı değişkenlere bağlı olarak inşa edilmekte
ve kamu yararı doğrultusunda kamu yatırımlarının ülkedeki kalkınmaya katkısı önemli görülmektedir. Kentsel kullanımların
değişmesi ve kentlerde yapılan ulaşım yatırımları ile kentsel arazi değeri, konut arz/talep dengesi ve gayrimenkul piyasasının
değişmesi değer artışına neden olmaktadır. Gayrimenkul piyasası birçok faktörden etkilenmekte olup kamu faaliyetleri bu
etkenler içerisinde önemli bir paya sahiptir. Kamu faaliyetleri neticesinde gayrimenkul değerlerinde görülen bu artış, rant
tartışmasını ortaya çıkarmakta; özellikle köprü ve raylı ulaşım sistemleri gibi yüksek maliyetli projelerin vergilendirme
yoluyla kamuya dönüşünün sağlanması dünyada birçok projede kullanılmakta ve bu şekilde proje maliyetlerinde önemli
düşüşler elde edilebilmektedir. Raylı sistemlerin dünyada farklı yönleriyle öne çıkmış örnekleri seçilerek Türkiye’de yapılmış
güncel düzenlemeler ışığında uygulamaların finansman, mevzuat ve değere etkisi üzerinden karşılaştırmalar yapılması
amaçlanmaktadır. Türkiye’de gayrimenkul kayıtları ile ilgili güvenilir data kaynağı olmaması araştırma açısından bir sınırlılık
olarak kabul edilmektedir. Gayrimenkul değerlerinin değerlendirilebilmesi amacıyla emlak büroları ile yüz yüze görüşmeler
yapılmış ve yayınlanmış olan ilanlar incelenmiştir. Literatür araştırması ve elde edilen ikincil verilerden yararlanılarak raylı
sistemlerin değer üzerindeki etkisi tartışılmaktadır. Yapılan araştırma sonucunda dünya örneklerindeki düzenlemeler ile
karşılaştırıldığında Türk mevzuatında tarih içerisinde bazı düzenlemeler yapılmakla birlikte kamu faaliyetlerinden doğan değer
artış payının vergilendirilmesine ilişkin hukuki altyapının yetersiz kaldığı ve durumun finansman açısından da önemli bir sorun
yarattığı dikkati çekmektedir.
Cities are planned as a result of long-term forecasts and they are built depending on different variables such as population.
The public benefit comes to the forefront when planning and public investments contribute to the development of the
country. Urban land value, housing supply/demand balance, and the change of the real estate market may cause an increase
in value with the change in urban use and transportation investments. The real estate market is affected by many factors, and
public activities have a huge share in these factors. This increase in real estate values as a result of public activities reveals the
rent debate; the return of high-cost projects such as bridge and rail transportation systems to the public through taxation is
used in many projects around the world, and in this way, significant reductions in project costs can be achieved. It is aimed to
make comparisons on the effects of applications on financing, legislation and value in the light of current regulations made
in Turkey by selecting examples of rail systems that stand out with different aspects in the world. The lack of reliable data
source about real estate records in Turkey is considered as a limitation in terms of research. In order to evaluate the real estate values, face-to-face interviews were made with real estate offices and the published advertisements were examined.
The effect of rail systems on value is discussed by using the literature research and secondary data obtained. As a result of
the research, when compared with the regulations in the world examples, it is noteworthy that although some regulations
have been made in the Turkish legislation throughout history, the legal infrastructure regarding the taxation of the share of
value increase arising from public activities is insufficient and the situation creates a significant problem in terms of financing.