Research Information System
Grafiker Yayınları, Ankara, 2009
ÖZET
Çalışmamız
Giriş dâhil yedi kısımdan oluşmaktadır: Giriş’te Uygur Türkleri ve Doğu
Türkistan’ın kısaca yakın çağ tarihi hakkında bilgi verilmiştir. Bu kısımda,
ayrıca Doğu Türkistanlıların “5 Temmuz Urumçi Katliamı”, Çinlilerin “5 Temmuz
Urumçi Olayı” dedikleri olayın çıkma nedenleri özel olarak anlatılmıştır.
Birinci Kısımda, Doğu Türkistan’ın kısaca tarihi, bugünkü nüfus yapısı, dinî
yapısı, yönetim sistemi ve bugünkü ekonomik ve sosyal durumu hakkında bilgi
verilmiştir. İkinci Kısımda, 5 Temmuz Urumçi Olayının İçyüzü, Çin Hükümeti’nin
bu olayla ilgili açıklaması ve Dünya Uygur Kongresi’nin Çin’in açıklamasına
cevabı konu edilmiştir. Ayrıca Urumçi Olayına dünya devletlerinin gösterdiği
tepki; Batı’nın tepkisi ve Uygurların bu tavırlara tepkisi, Türkiye Cumhuriyeti
Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Urumçi olayına gösterdiği tepki ile Çin’in
Başbakan Erdoğan’ın açıklamasına tepkisi anlatılmıştır. Üçüncü Kısımda, 5
Temmuz Urumçi Olayından sonraki gelişmeler verilmiştir. Bu kısımda Türk
Hükümeti’nin 98/36 No’lu gizli genelgeyi yürürlükten kaldırması, Dünya Uygur
Kongresi Başkanı Rabia Kadir Hanım’ın 5 Temmuz Urumçi Olayının içyüzünü
anlatmak için Japonya ve Avrupa ülkelerinde sürdürdüğü etkinlikler anlatılmıştır.
Ayrıca 5 Temmuz Urumçi Olayından sonra, Çin Hükümeti’nin arda arda Urumçi’de
gerçekleştirdiği idamlar, tutuklamalar ve yargısız infazlar anlatılmış, Urumçi
Olayının Uygurlarla Çinliler arasındaki ilişkilere olan etkisi ile bu olaydan
sonra Uygurlar ile Çinliler arasındaki ilişkilerin seyrinden bahsedilmiştir.
Dördüncü Kısımda, bu noktaya nasıl gelindiği anlatılmış, özellikle son 60 yılda
Doğu Türkistan’da meydana gelen olaylar ana hatlarıyla verilmiştir. Burada
Barın ve Gulca olayları ile Çin’in bu olayları nasıl bastırdığı şahitler
ağzından anlatılmıştır. Bu bölümde ağırlıklı olarak Çin’in Uygurlara uyguladığı
asimilasyon siyasetinin en önemli ayaklarından biri olan dil politikası
anlatılmıştır.
Beşinci Kısımda, Ana hatlarıyla diasporadaki Doğu Türkistan davasının tarihçesi anlatılmıştır. Bu bölümde Doğu Türkistan davasının diasporada ne zaman ve nasıl başladığı, gelişimi ve bugün gelinen nokta anlatılmıştır. Diasporadaki Doğu Türkistanlıların uzun yıllardan beri uluslararası platforma taşımak istediği Doğu Türkistan Meselesinin nasıl uluslararasılaştırıldığı anlatılmıştır. Burada Doğu Türkistan Meselesinin dünya gündemine gelmesini sağlayan önemli etkenlerin neler olduğu detaylı bir şekilde örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır. Ayrıca Uluslararası Af Örgütü gibi uluslararası insan hakları teşkilatlarının Doğu Türkistan meselesi ile ilgili çalışmaları da anlatılmıştır. Altıncı Kısımda, Dünya Uygur Kongresi Başkanı Rabia Kadir Hanım ve 5 Temmuz Urumçi Olayının şahitleriyle yaptığımız söyleşilere yer verilmiştir. Eser konusunun seçiminden bitimine kadar çalışmam sırasında bana yol gösteren, Sevgili Hocam Prof. Dr. F. Sema Barutcu Özönder’e, düşüncelerinden yararlandığım dostum Doç. Dr. Erkin Ekrem’e ve Sevgili Öğrencim Esra Karapolat’a en içten teşekkürlerimi sunarım.