Research Information System
in: Bilgiseven Akademisi Sunumları II.Kitap, 7-13, 2024, Sefer Örsen, Editor, Bilgiseven, Balıkesir, pp.7-13, 2024
Bilgiseven
Akademisi Sunumları II.Kitap, 7-13, 2024
Bilinçte Giysi Metaforu
Yaşar Bilge *
Öncelikle
Nazım Hikmet’in “Nasılsın?” şiiriyle
başlamak istiyorum yazıma...
İyi günlerimde çok eller uzanır
ellerime,
Resmimi, suratımı başköşeye
asarlar…
Fakat demir kapıların her
kapanışında üzerime,
Ardında taş duvarların her kaldığım
zaman,
Ne arayan beni, ne soran…
Eeeehh, daha iyi be, bunun böyle
olduğu…
Minnetim ve borçluluğum yalnız sana
kalsın.
İyi günlerimde benim unuttuğum
insan eli
Nasılsın?...
Bu çok anlamlı şiirin bizlerin
bilinç dünyamıza katkı sağlayacağını düşünerek; bilincin tanımını yapmakla işe
başlayalım.
Bilinç için ‘Kendinin ve çevresindekilerin farkında olunması’ gibi özsel bir başlangıç tanımı yeterli
olacak denilebilir. Platonun Eczanesinden seslenerek, bilinç konusunda
amacın, farkındalık süreç ve içerik
geliştirilmesini sağlamak olduğu da söylenebilir.
Einstein,
kendisinin ve çevresinin farkında olmasını, hep başarıları kovalayan bir yaşam
yerine, alçak gönüllü ve sakin bir yaşamın onu mutlu edeceği söylemiyle dile
getirmiştir.
________________________
* Prof. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi öğretim üyesi.
Bilincin
bize atfedildiği özel yanıyla “Kendilik
Bilinci” üzerinde oldukça fazla durmamız gerekecektir. Bunun için birçok şey
söylenebilir:
1.
Duyumsal içerik: Bedensel, sözcükseldir.
2.
Ben-siz dile getirilen içerik: Dış nesnelere, bedensel içeriğe, zihinsel
edinime ilişkindir.
3.
Özünü bir algısal yargılar kompleksinin oluşturduğu Ben-siz odaksal bilinçtir.
4.
Ben-e sahip, kendilik ve nesne arasındaki karşıtlığı dile getiren içeriktir.
5.
Ben-e sahip, kendilik ve başkaları arasındaki karşıtlığı dile getiren içerik
6.
Ben-e sahip, kendilik ile sen ve bunun kadar da kendilik ile bulunmayan kişiler
arasındaki bir etkileşimi dile getiren içeriktir.
7.
Bana göre de, ‘Ruhsal Değer Sisteminde Seçim Zamanı’ dır.
Bunun
yanında “Bilinci Basamakları” adı
altında 7 seviyeden oluşan paylaşımım da olacak, bunlara kısaca değinelim.
Seviye
1. Kuramsaldır. Bilinç nesne ve olayları algılamaz. Duyumsal çokluk vardır.
Parçalı algılar beyne gelir.
Seviye
2. Özne-yüklem, mantık yoktur. Nesneler bilinçsiz renk, biçim, uzaklık
farklılıklarına tepki veren hayvana ait davranış tarzıdır. Beyin kabuğu
çalışmayan insandaki kör görüştür. Görsel içerik birleştirilemez. Kişi
görmediğini tahmin eder. Görülmeyeni ayırt etme gücünü geliştirir. Demek ki
bilinç kapsayıcıdır, bütünleştirir.
Seviye
3. Dışsal, içsel algısal dönüşüm olur. Dikkate yansır. Şimdi burada olana örtük
gönderim yapar.
Seviye
4. Açık dönüşüm gözlenir. Ben, bu, şu, o gibi kavramları birleştirir, biçimler.
Seviye
5. Tek benci bilinçtir. Nedensel bağımsızlığı, bağımlılığı, kronolojik
sıralamayı yapamaz. Uç olguları algılar. İçsel dönüşe ihtiyaç duyar.
Seviye
6. Kendilik gönderimin içselliğinde artış vardır.
Seviye
7. Bütünleşme, bağımsızlık, doğallaşma, güdüleme kayıtlı sistemi gözlenir. Akıl
kuşatıldığını hissederse karanlığa gömülür. Kendilik için alınmış yabancı
yaşantı gözlenir.
Bu
basamakları ‘Ruhsal Değer Sisteminde Seçim Zamanı’ içinde ele almak doğru
olacaktır.
Bunun
yanında kendilik bilinç serüveninde; yaratılan, eksik (tamamlanması gereken),
ihtiyaçları olan, kıt (az bulunan), alanında tek, yenisi çıktığında
değiştirilen, düzeltilenleri bütünü içinde taşıyan “Ahlak” tan da söz
edilmelidir.
O
halde, bunu da belirttikten sonra; siz
varsınız, siz doğalsınız, siz güçlüsünüz, siz değerlisiniz, siz sevilmeye
layıksınız kabulüyle bir “Sözleşme” yapma zamanı gelmiştir.
Bilinç için açıklayıcı olacak olan “Ortak Nöronal
İşlem Teorisi” gündeme getirilebilir. İşe ‘Necker küpü’ üzerinden
başlandığında; bilincin
beyin aktivitesinin uyarıları altında deneylerle bazı sonuçlara varmak
olanaklıdır. Hayvanlar üzerindeki bilinç araştırmalarında; kendini algılayan
diğer cinslerden kendini ayrıştıran büyük maymunlara ve yunuslara uygulanan
testleri başardıklarını söylemek oldukça olağandır. Ancak, diğer hayvanlar
arasından da bunu başaranların olabileceğini söyleyebiliriz 1.
Bilinç Bozuklukları
Bunlar arasında bir şekilde durum ve
anomalilerle; 1. Koma, 2. Akut Bilinç Bozukluğu, 3. Kronik Bilinç Bozuklukları
oldukça önemlidir.
1. Koma
Koma; intrakranyal (beyinde ataklar
şeklinde sürekli başağrısının çıkışıyla görülen), travmatik, infeksiyon,
neoplastik, vasküler nedenlerle oluşan durumdur. Ayrıca koma için, birçok
metabolik bozukluklarla da açıklanabilecek ve ilaçların da neden olabileceği
bir durumdan söz edilebilir.
2. Akut Bilinç Bozukluğu
Bunlarla ilgili bazı durum tanımları
yapılmıştır. Bunlar arasında fazla ayrıntısına girmeden Somnolans (letarji,
hiporsomni) (bilinci normal izlenimi veren, bırakılınca uyuyan), Semi koma,
Koma, Konfüzyon (özellikle dikkat bozukluğu), Delirium (heyecanda artma,
irritabilite) verilebilir.
______________
1 https://sarkac.org/2017/04/bilinc-nedir/.
3. Kronik bilinç bozuklukları
Bunların arasında; Kronik bilinç
bozukluğu ( Vejetatif durum-Apallik sendrom-Total demans), Akinetik
mutizm, Kilitlenme sendromundan söz edilebilir.
,Bilinç
Türleri
Bilincin birçok türü tanımlanmıştır.
Bunları ‘Kendilik Bilinci’ bağlamında çözümlemelerle yaşantı dünyasında
sergilediğimiz bilincimize giydiğimiz anlamda birçok metaforlarla örtüştürerek
bir kisveye bürünmek gibi düşünmek olanaklıdır. Bilinç türlerinin bazıları
kategorize edilerek aşağıda verilmiştir:
1.
Uyanıklık, 2. Kognitif, 3. Affektif, 4. Mental Fonksiyon
5.
Kartezyen Dualizm, 6. Monizm- Materyalizm (eleyici-indirgemeci), 7.
Epifenomenalizm (Fizikalist) Paralelizm: Koşutculuk (Örtük, kategorik: Acı
çekmek), 8. İşlevselcilik: Fenomenal
(Boşluk-Ampirik: Erkekler ağlamaz-seninleyim.
Özgür. İyi kötü), Gönderim (Yararlı)-Katı deterministik
(Varlık-Estetik-Ödev)-Olasılık (Pireyi deve yapmak), 9. Özdeşlik, 10.
Biyolojik, 11. Yeni doğana bilinç oluşturmak, 12. Beyin yıkamak, 13. İkna
etmek, 14. Bebekte Bilinç? (Nagel), 15.
Yaşam döngüsü, 16.
Estetik, 17. Beğenilme öncelikli, 18. Kamuflaj: Örtük, 19. Asimetrik bilgili,
20. Gözler ve ellere dikkat, Farklı soru, 21. Şeytanın avukatı, 22. Kartopu,
23. Savaş esnasında suçlama ve utandırma öncelikli Napolyon bilinci, 24.
Metaverse: Aynadaki görüntü-Digitalizasyon, 25. Avatar-Desen, 26. 3 D Görüntü,
27. Simulasyon, 28. Moda, 29. Pamuk Prenses, 30.Simulaktr: Baudiliard, 31. Gelenek öncesi: Bebek ve çocuklarda öncelikli, 32. Geleneksel: Çıkar
bağlantılı,
33.
Gelenek sonrası: Sözleşmeye dayalı, 34. Depolama,
35.
Dağıtma, 36. Paylaşma, 37. Yaş, 38. Meslek, 39. Grup, 40. Korumalı öncelikli:
Polis, Jandarma, Doktor, Yargı.
Duygu,
düşünce ve tutum inceleme, denetim bilinci. Hangi kimlik ön plana alındıysa ona
ait dikkatin arttığı bilinç, 41.
Pandomim, 42. Maske,
43. Savaş karşıtıymış gibi gösterip büyük zarar vermek, 44. Aldatılmış gibi
yapmak, 45. İkincil durumları açığa çıkarmak,
46. Bilinci temizlemek, kurulamak, sıkmak. 47. Hastalıkta bilinç: Çoklu kişilik bozukluğu, demans, şizofreni, değişim
körlüğü, yabancı el sendromu, 48. Ayrık beyin: Ekonomide, politikada, 49. Giysi:
Demode, yırtık, kirli, 50. Nietzchi: Acıma, yoksunluk, kıtlık, etkisizlik, 51.
Köle-Efendi diyalogları, 52. Kişisel veri: Tesettür, 53. Kişiliğe bağlı davranış, 54. Bağımlı, 55. Şizoid,
56. Depresif, 57. Paranoid, 58. Narsist, 59.
Mantılcı-Buyurucu-Mimar-Tartışmacı, 60. Duygu bilinç türleri: Bu tür bilinçleri
bir giysi listesinde önerileri ile benzeştirerek açıklamak olanaklıdır.
Bu
önerileri aynı sıraya göre duygularla örtüştürdüğümüzde; 1.Duygularınızı
listeleyin, 2. Duygularınızı düzenleyin, 3. Duygularınızı tutum ve
davranışınıza göre belirleyin, 4. Duygularınızın elverişli, ölçülü, gerekli
olmasına dikkat ediniz, 5. İnsanların davranışlarını Ash, Şerif, Milgram
Zimbardo deneylerine göre inceleyiniz,
6. Kendinde, kendi yanında, kendiniz için olunuz açıklayıcı olacaktır,
61. Hırsız, 62. Katil, 63. Saldırgan, 64. Katil, 65. Cadı, 66. Hızlı, 67.
Öfkeli, 68. Depresyon, 69. Aidiyet, 70. İdeoloji, 71. Milli gömlek.
Bilinçte Bellek
Bilinçte bellek denildiğinde; 1. Modüler (Kısa-uzun
süreli), 2. Şekilli (Epizodik- Semantik), 3. Uyumlu (Dejavu-Jemavu) bellekten
söz edilmektedir.
Bilinçte Algı
Bilinçte algı kavramında; hissettiğiniz, beklediğiniz
ihtiyacınız olan, arzuladığınız durumlara göre algı seremonisi içinde
olunmaktadır.
Konforlu giysi denildiğinde; hareket rahatlığı,
optimumluluğu, ısı ve nem ayarının olması, iyi nem soğurması ve nem iletme
kapasitesi, ısı geçirgenliği ve sıcaklığı dışarı verebilmesi, çabuk kuruması,
yumuşak olması ve deriyi tahriş etmemesi, hafifliği, dayanıklılığı, kolay
bakımı ve beğenilen tutum özellikleri akla gelmektedir. Bizim bellek
giysilerimizin de konforlu olmasından söz edebiliriz.
Bu sunumda açıklamalar ve verdiğim örneklerle
“Bilinçte Giysi Metaforu” nu sizlere anlatmaya çalıştım. Sunumumu tamamlarken
Doğan Cücenoğlu’nun yazdıkları geldi aklıma;
“Bana, 'sen
değerlisin' diyecek, 'maskesizken daha bir insansın‘, 'daha bir bendensin',
'daha yakın, daha bir dostsun' diyecek bir bakışa muhtacım... Benim yanıma
sokulman kolay olmayacaktır! .. Uyarırım seni dost! .. Uzun yıllar kendini
yetersiz hissetmiş ben, sana kendini kolayca açmayacaktır. Bütün gücümle
tutunacağım maskelerime ne kadar sokulursan yakınıma o denli şiddetli geri
iteceğim seni... Kim olduğumu merak ediyor musun? Hiç merak etme... Ben
çevrendeki Her erkek ve kadınım...Maske takan her insanım”.
Aklımın, sağduyumun, varlığımın güvencesinde; Dünyanın
emekçisine, paylaşımın adına soran çözücüye merhaba! Aranan doğanın
çeşitlendiricisine, insanların güzeline merhaba!
Kaynaklar
Bilge Y. (2019). Uzman görüsünün
geçerlilik ve güvenilirligi. Editör: Atilla
İnan. Adalet Yargılanmasında Uzman görüsü. 6 sayfa. Öztepe Matbaacılık.
Bilge Y. (2014). Medikolegal
Düzlemde Tıpta Uygulama Hataları. Editör: Yasar Bilge, Ethem Geçim. Bilimsel
Kitap. 169 sayfa. Ankara Üniversitesi Basımevi.
Bilge Y. (2014). Ruhsal Değer
Sisteminde Seçim Zamanı., Bilimsel Kitap. 192 sayfa. Öncü Basımevi.
Bilge Y. (2013). Adli Tıp (Ders
Kitabı). 437 sayfa. İstanbul Tıp.