Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Katılımlı 75. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, Türkiye, 10 - 14 Nisan 2023, ss.546
Öz Anadolu’daki memeli fosil kayıtları, Eosen’den geç Pleistosen’e kadar uzanan önemli bir fosil arşivi barındırmaktadır. İri memeli ailelerinin fosil kayıtları özellikle Miyosen boyunca düzenli olarak ortaya çıksa da, Ursidae (Ayıgiller) kayıtları Carnivora takımı içerisinde en az bilineni olmuştur. Anadoluda Neojen Ursidae kayıtları içerisinde Ursinae alt familyasından Phoberocyoninae (MN1-MN6)’ ye ait kayıtlar mevcut olmayıp, Hemicyoninae (MN1- MN8) altailesi Paşalar (MN5-6;Orta Miyosen), İnönü-Ankara (MN6; Orta Miyosen), Çandır-Ankara (MN6; Orta Miyosen), Nebisuyu-Çanakkale (MN8; geç Orta Miyosen) lokalitelerindeki zengin koleksiyonlar ile bilinmektedir. Ursinae altailesine ait kayıtlar ise aynı zamanda ülkemizdeki en eski fosil ayı kayıdını da içeren Manisa-Sabuncubeli lokalitesi (MN3, Erken Miyosen)’den “Ballusia” ile Paşalar-Bursa (MN5-6; Orta Miyosen) lokalitesinden “Ursavus” ile temsil edilmektedir. Anadolu Geç Miyosen Ursidae kayıtları ise sadece Ailuropodinae altailesine ait “Indarctos” Pilgrim, 1913 cinsi ile temsil edilmektedir. Indarctos, Ailuropodinae ‘nin bir üyesi olarak kabul edilen ortairi boyutlarda Geç Miyosen’in en bilinen fosil ayılardan biridir. İlk olarak Hindistan ve Pakistan Siwalik bölgesinde keşfedilmiş olup, sonrasında tüm Geç Miyosen boyunca Avrupa’dan Kuzey Amerika’ya ve sonrasında Doğu Asya’dan Kuzey Afrika’ya kadar uzanan coğrafyada kayıtları ele geçmiştir. Indarctos Türkiye’de çok az sayıda lokaliteden bilinir. Mevcut örnekler erken Geç Miyosen (Vallesiyen, MN9-10) yaşlı İstanbul-Küçükçekmece, Tekirdağ-Yulaflı ve Ankara-Sinap faunalarında bulunmuş olan I. arctoides altında tanımlanmıştır. Bu türden çok daha iri bir form olan I. atticus’un ülkemizdeki tek kaydı ise bu çalışmaya kadar sadece Denizli-Mahmutgazi (MN11, Geç Miyosen) lokalitesinden gelmektedir. Çankırı-Çorakyerler faunası 1968-1970 yılları arasında MTA ve Alman araştırıcıların ortaklaşa gerçekleştirdikleri “Türkiye’deki linyit araştırma projesi” kapsamında bulunmuştur. İlk kazı çalışmaları 1997’de Çankırı Müzesi ve Ankara Üniversitesi işbirliğinde kurtarma kazısı şeklinde başlamıştır. Kurtarma kazılarından önemli fosiller bulunmaya başladıktan sonra Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Ankara Üniversitesi adına ortak yazarlardan (A.S.E) önderliğinde 2001 yılında başlayan ve günümüze kadar devam eden kazılar, 4.000’den fazla yeni fosil memeli örneğini ortaya çıkarmıştır. Geçtiğimiz yıllarda bu lokalitede tespit edilmiş iri bir yırtıcı memeliye ait olan diş örnekleri bu çalışmada I.atticus altında tanımlanmış olup bu kayıt aynı zamanda bu faunada tespit edilmiş ilk fosil ayı örneği olmasının dışında Anadolu Turoliyen’inin ikinci kaydını oluşturması açısından son derece önemlidir. I. atticus, 500 kg’a ulaşan ağırlığı ve benzer iskelet yapısı ile günümüz boz ayıları ile benzer ölçülere sahip olup, omnivor diyeti yansıtan diş yapısına sahiptir. Çorakyerler paleoekolojisini de yansıtan yarı kapalı habitatlarda adapte bir tür olması faunanın sunduğu ekolojik sinyaler ile de uyumuludur. Anahtar Kelimeler: Ursidae, indarctos, çorakyerle