DOĞU TÜRKİSTAN’DA YILLARCA SÜREN BİR SANSÜR ÖRNEĞİ: DÎVÂNU LÛGATİ’T-TÜRK’ÜN YENİ UYGUR TÜRKÇESİNE AKTARILMASI SERÜVENİ

Emet E.

YAZILIŞININ 950. YILINDA ULUSLARARASI DÎVÂNU LÛGATİ’T-TÜRK VE TÜRK DÜNYASI SEMPOZYUMU, Denizli, Türkiye, 4 - 06 Aralık 2024, ss.124-131

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Denizli
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.124-131
  • Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

 Ali Emiri yazması, Sadrazam Talât Paşa'nın araya girmesi ile Kilisli Rıfat Bilge Bey'in denetimi altında 1915-1917 yılları arasında üç cilt hâlinde basıldı ve Türkoloji camiasında büyük yankı uyandırdı. Kâşgarlı Mahmud’un eserinin keşfedilmesi ve çeşitli dillerde  yayımlanması,  Türkoloji tarihinde çığır açan bir olaydır.  

Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Doğu Türkistan’da  4 kez Çağdaş  Uygur Türkçesine çevirisi ve yayımlanması işine girişilmiştir. Bu uğurdaki 4 girişim  o  dönemdeki  siyasi koşulları yüzünden başarıya ulaşılamamıştır.

 Nihayet 1978 yılında Dîvânu Lugâti’t Türk’ün Çağdaş Uygur Türkçesine ve Çinceye çevrilmesi işi resmen gündeme getirilmiş ve Uygur Özerk Bölgesi Sosyal Bilimler Akademisince oluşturulan  Dîvânu Lugâti’t Türk’ü yayıma hazırlama grubu  tarafından çevirisi gerçekleştirilmiştir.  Üç cilt olarak hazırlanan eserin birinci cildi 1981, ikinci cildi 1983, dördüncü cildi 1984 yılında  Şinjang  Halk Neşriyatınca  Mehmut Keşkeri, Türki Tillar Divanı adıyla yayımlanmıştır.    

Bildirimde Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün Doğu Türkistan’da  üç  kez Çağdaş  Uygur Türkçesine çevirisi ve yayımlanması girişiminin başarısız olmasının sebepleri, eserin Doğu Türkistan’da bulunması, Çağdaş Uygurca çevirisinin süreçleri ile ilgili bilgi verildikten sonra, Kaşgarlı Mahmut ve eseriyle ilgili çalışmaların bugünkü durumu ile ilgili bilgi verilecektir.