Uzay, zaman ve sayı algısıyla ilgili nöral ağların ilişkisi: Nörogörüntüleme çalışmalarının meta-analizi

Şimşek Ünver H., Sirmatel Bakriyanik B., Doğanay B., Çiçek M.

20. Ulusal Sinirbilim Kongresi, İstanbul, Türkiye, 19 - 23 Ekim 2022

  • Yayın Türü: Bildiri / Yayınlanmadı
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Uzay, zaman ve sayı algıları, günlük hayatın normal devam etmesinde çok önemlidir, ancak nörobiyolojik mekanizmaları henüz netleştirilememiştir. En çok kabul gören görüşlerden biri olan A-“Theory-Of-Magnitude” (ATOM) teorisi, bu üç algının bir büyüklük sistemi çatısı altında kısmen örtüşen nöral ağlar ile gerçekleştiğini öne sürer. Bu teori üzerine çok sayıda nörogörüntüleme çalışması yapılmıştır.

Amaç: Bu çalışmada uzay, zaman ve sayı algıları ile ilgili iMRG çalışmalarını bir araya getirmek ve bu üç algıyla ilişkili nöral ağların etkileşimini göstermek amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Literatür taraması sonrası meta-analize alınmaya uygun olan uzay algısı için 19, zaman algısı için 38, sayı algısı için 31 makale belirlenmiştir. Makalelerden alınan aktivasyon koordinatları “Activation Likelihood Estimation” (ALE) adlı bir istatistik yöntemini kullanan “GingerALE” programı aracılığıyla meta-analize tabi tutulmuştur. Her bir algı için ayrı ayrı yapılan meta-analiz sonuçlarına ek olarak yapılan kesişim (conjuntion) analizleri ile toplam 7 adet meta-analiz sonucuna ulaşılmıştır.

Bulgular: Uzay, zaman ve sayı algılarında fronto-paryetal, zaman algısında ek olarak bazal gangliya ağırlıklı aktivasyon haritaları elde edilmiştir. İkili analizlerde (örneğin uzay-sayı kesişimi) fronto-paryetal ve insular aktivasyonlar öne çıkmıştır. Üçlü kesişim analizi (uzay-zaman-sayı) sonucunda sağ inferiyor paryetal, inferiyor frontal ve anteriyor insular kortekste aktivasyon gözlenmiştir.

Sonuç: İkili analiz sonuçlarımız uzay, zaman ve sayı algılarının kısmen örtüşen nöral ağlar yoluyla gerçekleştiğini destekler niteliktedir. Üçlü kesişim analizinde gösterilen paryetal ve prefrontal korteks bölgeleri, ATOM teorisinde önemli olarak öne sürülen bölgelerdir. İnsula ise içsel duyum ve uyaranların belirginliği ile ilişkilendirilen bir kortikal bölge olup uzay, zaman ve sayı algısı ile ilişkili önceki çalışmalarda da aktivasyon gösterdiği bildirilmiştir. Sonuçlarımızda gösterilen ortak aktivasyon bölgeleri, ATOM teorisini destekler niteliktedir.