Akademik Veri Yönetim Sistemi
MOTIF ACADEMY JOURNAL OF FOLKLORE, cilt.17, sa.45, ss.15-29, 2024 (Hakemli Dergi)
: Türk folklor araştırmacısı P.N. Boratav pek çok halk masalı derleyip yayımlamıştır. Söz
konusu masallar yapısı ve işlevleri açısından olduğu kadar içindeki mitolojik ve arkaik
unsurlar açısından da değerlidir. “Zaman Zaman İçinde” kitabında Boratav’ın topladığı
masallar arasında “Bostancı Dede” adlı bir halk masalı yer almaktadır. Bostancı Dede halk
edebiyatında hiç değinilmemiş ve araştırılmamış bir karakterdir. Konuya ilişkin az bilgi
olmasına rağmen çalışmamızda yabancı kaynaklar kullanılarak kısmen de karşılaştırmalı
yönteme başvurularak Bostancı Dede figürü ele alınıp yorumlanmaktadır. Köken bakımından
söz konusu karakterin Orta Asya’da bilinen İslâm öncesi tarımcılık kültüne bağlı olan,
zamanla ise veli statüsünü kazanan Bobo-Dehkon ile bağlantılı olduğu tespit edilmiştir.
Monoteist İslâm dinini kabul eden Türkler Anadolu’ya geldiklerinde ise oralarda önceden
yaşanan çeşitli karmaşık mitolojik anlayışlara rastlanmışlardı. Akdeniz ve Ege Denizi
bölgelerine doğa güçlerini sembolize eden farklı tanrıları veren Batı Asya, Türklerin
İslamlaşmış anlayışlarına da katkı sağlamış olabilir. Böylece diğer varlıklara karışıp güçlü
İslâm dini tarafından daha düşük yere indirilen Bostancı Dede demonik ve olumsuz nitelikleri
kazanmıştır. Çalışmamızda Bostancı Dede’nin oluşumunu etkileyen imajlar, adı geçen
karakterin özellikleri incelenmektedir. Bunun yanı sıra Rus halk edebiyatında tamamen aynı
epizotları içeren masallar da değerlendirilip mukayese yapılmaktadır.