II. Meşrutiyet Dönemi’nin Toplumsal Bir Yardım Kuruluşu: Osmanlı Donanma Cemiyeti


Creative Commons License

Aysal N.

Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, cilt.6, sa.9, ss.103-120, 2020 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 6 Sayı: 9
  • Basım Tarihi: 2020
  • Dergi Adı: Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.103-120
  • Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Toplumsal yardım ve güvenlik, sosyal yaşamın önemli unsurlarından birisidir. Dünyada uzun yıllar devam eden savaşlar, büyük nüfus kayıplarının yaşanmasına neden olmuştur. Bu bağlamda toplumu oluşturan bireylerin yaşamsal ihtiyaçları iaşe, sağlık, eğitim ve güvenlik gibi önemli toplumsal beklentiler yeterince karşılanamamıştır. Sosyal yardım konusunda bir kurumsallaşmanın olmadığı dönemlerde halkın ihtiyaçları daha çok geleneksel yollarla karşılanmaya çalışılmıştır. Ancak 19. Yüzyılın ortalarından itibaren sanayi devriminin beraberinde getirdiği sosyal şartlar, geleneksel yardım anlayışının sosyal devlet sistemi içerisinde dernek ve cemiyetler vasıtasıyla ele alınmasına yol açmıştır. Modernleşmenin hız kazandığı Tanzimat döneminde kurulmaya başlanan cemiyet ve dernekler, Meşrutiyet döneminde daha da artış göstermiş,

toplumsal yaşamın ayrılmaz bir parçasını oluşturmuştur.

Hiçbir yasal sınırlama tanımaksızın, kendiliğinden

kurulan bu cemiyetler ancak 1909’da Cemiyetler Kanunu

ile meşruiyet kazanmıştır. Aynı yıl içerisinde cemiyet

kurma hakkı, Kanun-ı Esasi’de yapılan bir değişiklikle

anayasal güvence altına alınmıştır. Bu dönemde hayır ve

yardım amaçlı kurulan cemiyetlerden birisi de Osmanlı

Donanma Cemiyeti’dir. 19 Temmuz 1909’da İstanbul’da

gönüllü Müslüman ve Gayrimüslim halkın girişimleriyle

kurulan Cemiyet, yapmış olduğu faaliyetlerle kısa süre

içerisinde adını duyurmuş ve yasal bir statüye kavuşmuştur.

Bu çalışmada Donanma Cemiyeti’nin gelir kaynakları

ve yardım toplama usulleri, başta A.Ü. TİTE Arşiv belgeleri

olmak üzere araştırma eserleri ve basın çerçevesinde

incelenerek değerlendirilmiştir.

Social security and assistance is one of the most important elements of social life. The wars that had been going on for many years in the world have caused large population losses. In this context, the vital needs of individuals who make up the society have not been met adequately, such as food, health, education and safety. In times when there was no institutionalization in terms of social assistance, people's needs were tried to be met mostly in traditional ways. However, the social conditions brought by the industrial revolution since the mid-19th century led to the traditional aid understanding being handled through associations and societies within the social state system. Communities and associa-tions that started to be established in the Tan-zimat period, where modernization gained pace, increased even more in the Constitutional Period and formed an integral part of social life. With no legal restrictions, these spontaneously established societies became legitimate only in 1909 with the Law of Associations. The right to form a community within the same year was se-cured by a constitutional amendment made in Kanun-ı Esasi. In this period, one of the socie-ties established for charity purposes was the "Ottoman Society of Navy". Established on 19 July 1909 in Istanbul with the initiatives of the volunteer Muslim and non-Muslim people, the Society soon became well-known and gained a legal status with its activities. In this study, the sources of income of the Naval Society and the methods of collecting aid are evaluated and ex-amined through A.Ü. TITE Archive documents, research works and press framework.