Akademik Veri Yönetim Sistemi
4. Uluslararası 22. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 13 - 19 Aralık 2020, ss.228
Giriş ve Amaç: Çölyak, glutenle tetiklenen otoimmün enteropatidir. İnsidansı %0,5-7,0’dir. Hastalarda yaşam kalitesini ölçmek için yetişkinlerde CDQOL, çocuk/ergenlerde CDDUX ve CDPQOL vardır. CDPQOL, 2013 yılında, Jordan tarafından geliştirilmiştir. 8-12 yaş ölçeği olumsuz duygular (7 madde), okul (4 madde), aktiviteler (2 madde); 13-18 yaş ölçeği sosyal (7 madde), belirsizlik (3 madde), izolasyon (3 madde), sınırlamalar (4 madde) boyutlarından oluşmaktadır. Türkiye’de çölyak yaşam kalitesi aracı bulunmaması bu çalışmayı doğurmuştur.
Gereç ve Yöntem: Metodolojik çalışma olup, Temmuz 2019- Temmuz 2020’de Ankara Üniversitesi Cebeci Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji Polikliniği’nde yürütüldü. Polikliniğe son 6 ayda 271 çölyak hastası başvurmuştu. Güven aralığı: %95, hata payı: %5, prevalans: %50 alınarak EpiInfo 7.0 programında örneklem 160 hesaplandı. Ölçek çalışmalarında, madde sayısının en az 5 katı örneklem önerildiğinden 8-12 yaş ölçeğine 13*5=65; 13-18 yaş ölçeğine 17*5=85 kişi düşüyordu. Neticede 2 koşul da sağlanarak 8-12 yaş 81 çocuk, 13-18 yaş 111 çocuk alındı. Ölçeği geliştirenlerden ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Etik Kurulu’ndan izin alındı. Ölçekler, bilingual iki İngilizce öğretmeni tarafından önce İngilizce’den Türkçe’ye, sonra çeviriler değiştirilerek Türkçe’den İngilizce’ye çevrildi. Araştırmacılar ve çevirmenler dil yönünden Türkçe çevirinin geçerli olduğuna kanaat getirdi. Katılımcılar ölçeğin her maddesinden 0-4 arasında bir puan aldı ve böylece boyutların ve ölçeğin toplam puanı hesaplandı. Güvenilirlik, madde analizi/iç tutarlılık (Cronbach alfa katsayısı) ile gösterildi. Yapısal geçerlilik, AFA (açıklayıcı faktör analizi) ve DFA (doğrulayıcı faktör analizi) ile değerlendirildi. DFA’da; CFI (karşılaştırmalı uyum indeksi), RMSEA (yaklaşıklık hataları ortalamasının karekökü) hesaplandı. Analizlerde SPSS 22.0, Amos kullanıldı.
Bulgular: 8-12 yaş ölçeği puan ortalamaları; olumsuz duygular boyutunda 9,53±8,24, okul boyutunda 6,44±5,47, aktiviteler boyutunda 1,79±2,35’di. Cronbach alfa; olumsuz duygular boyutunda 0,92, okul boyutunda 0,88, aktiviteler boyutunda 0,74, toplam puanda 0,86’ydı. AFA’da; KMO: 0,698, Bartlett küresellik testi anlamlıydı (p<0,001). Açıklanan varyans %75,8’di. DFA uyum göstergelerinden X2/sd (ki-kare/serbestlik derecesi): 3,26, RMSEA: 0,068, CFI: 0,962, GFI: 0,963’tü. 13-18 yaş ölçeğinin puan ortalamaları; sosyal boyutunda 13,00±7,21, belirsizlik boyutunda 5,00±3,86, izolasyon boyutunda 3,73±3,28, sınırlamalar boyutunda 7,72±4,25’di. Cronbach alfa; sosyal boyutunda 0,87, belirsizlik boyutunda 0,84, izolasyon boyutunda 0,78, sınırlamalar boyutunda 0,83, toplam puanda 0,89’du. AFA’da; KMO: 0,684, Bartlett testi anlamlıydı (p<0,001). Açıklanan varyans %68,6’ydı. DFA uyum göstergelerinden X2/sd: 3,78, RMSEA: 0,061, CFI: 0,961, GFI: 0,934’tü.
Sonuç ve Öneriler: Sonuçta; iki grupta toplam ve boyutlara ait Cronbach alfa değerleri 0,70’in üzerinde bulundu. Örnek
büyüklüğü açısından KMO değerleri 0,5’in üzerinde, değişkenler arası korelasyonlar açısından Barlett testleri anlamlı,
modelin uyumu açısından RMSEA değerleri 0,08’in altında, CFI ve GFI değerleri 0,95’in üzerindeydi. Ölçekler geçerligüvenilir bulunmuştur ve Türkiye’de kullanılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Çölyak hastalığı, yaşam kalitesi, CDPQOL ölçeği