Akademik Veri Yönetim Sistemi
35.Ulusal Kimya Kongresi, Diyarbakır, Türkiye, 9 - 12 Eylül 2024
SalenH2 ligandlarının arilboronik
asitler ile tepkimesi, bor-salen komplekslerini vermektedir [1]. Bu tepkime bir denge tepkimesidir ve Dean-Stark aparatı
kullanılarak denge ürünler yönüne kaydırılmaya çalışılmaktadır. Oluşan
bor-salen kompleksleri 2 eşdeğer stereojenik bor merkezine sahip olduğundan diastereomerlerden
yalnızca birini (mezo, rasem veya enantiyomerlerden biri) veya
diastereomer karışımını (mezo+rasem veya mezo+enantiyomerlerden biri) içerebilmektedir. Bu nedenle bor-salen
komplekslerinin verimini artıracak koşulları belirleyebilmek için bu çalışmada diastereomerlerden
yalnızca birini (mezo-yapısı)
içeren 8-üyeli dinükleer bir bor-salen kompleksi seçildi ve bu kompleksin sentezine
(Şekil) yönelik merkezi bileşik deney tasarımı ile çok yanıtlı bir deneysel
veri seti analiz edildi. Modelleme aşamasında En Küçük Kareler (EKK) yöntemi
veri setine uygulanarak yanıt değişkenleri için tahmini model denklemleri elde
edildi. Optimal deney koşullarını belirleyebilmek için optimizasyon aşamasında çok
yanıtlı problem çok amaçlı optimizasyon problemi olarak ele alındı [2]. Çok amaçlı problemin optimizasyonu için çok amaçlı yapay
zeka optimizasyon algoritması kullanıldı [3]. Bu algoritmalardan biri olan Multi
Objective Diferential Evolution (MODE) ile Pareto çözüm kümesi elde edildi [4,5]. Deneysel veri setindeki açıklayıcı değişkenler hem
sürekli hem de kesikli değerli olduğundan başlangıç ve mutasyon adımlarında
yapılan bazı değişikliklerle MODE algoritması uyarlandı. Çalışma kapsamında bu
uyarlanmış yöntem Mixed-Dicrete Multi Objective Diferential Evolution (MDMODE)
olarak adlandırıldı. Yapılan analiz sonucunda MDMODE uygulanarak elde edilen Pareto çözüm
kümesinde belirlenen deney koşullarının deneysel çalışmalardan elde edilen
sonuçlar ile uyumlu olduğu görüldü.