Akademik Veri Yönetim Sistemi
Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, cilt.16, sa.2, ss.380-389, 2019 (Hakemli Dergi)
Nâdir Şah Afşar’ın baş kâtibi ve baş danışmanı olduğu bilinen ünlü bilim adamı Mirza Mehdi Han Esterâbâdî’nin “Senglah” sözlüğünün girişi niteliğinde kaleme aldığı “Mebâniyü’l-Luga” eserinde Doğu Türkçesinin dil özellikleri örneklendirilerek incelenmiş, dil adlandırmaları için tarihî adlarla birlikte özgün adlar da kullanmıştır. Mirza Mehdi Han bu eserinde dil kavramını Arapça “lisân”, “lügat” ve “kelâm” sözcükleriyle ifâde ederken, onların arasındaki ince anlam farkına dikkat edilmesine özen göstermiştir. Diğer dillerle karşılaştırma söz konusu olunca genellikle “Türkî” ve “Lügat-i Türk” ifâdelerini kullanan Mirza Mehdi Han, bu dili konuşan halk için de kimi zaman “Etrak” ve kimi zaman da halkın yaşadığı bölgeye vurgu yaparak “Etrak-i Rum”, “Etrak-i İran”, “Rûmiye”, “Özbekiye”, “Türkmeniye”, “Etrak-i Turan”, “Tâyfe-yi Çağatay” vb. terimler kullanmıştır. Günümüzdeki ifâdelerle Doğu ve Batı Türkçelerini karşılaştıran Esterâbâdî, Batı Türkçesi için de “Lisân-i Etrak-i Rûm” (Rûm diyarı Türklerinin dili) ve “Lisan-i Etrak-i İran” (İran diyarı Türklerinin dili) terimlerini kullanmayı tercih etmiş, fakat Batı Türkçesi yazı dilinden bahsederken genellikle her iki saha için de Fuzûlî’den örnekler vermiştir.
ANAHTAR SÖZCÜKLER
Mirza Mehdi Han Esterâbâdî, Mebâniyü’l-Luga, Senglah, dil adlandırması.