Komodor David Porter'in İstanbul Maslahatgüzârlığı

Gürer A. Ş.

Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt.13, sa.1, ss.2-14, 2022 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 13 Sayı: 1
  • Basım Tarihi: 2022
  • Dergi Adı: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
  • Derginin Tarandığı İndeksler: MLA - Modern Language Association Database, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.2-14
  • Ankara Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Osmanlı-Amerikan ilişkileri 1830 Ticaret Anlaşmasındaki Osmanlı taleplerinin Birleşik Devletler kongresi tarafından reddinden kaynaklanan diplomatik bir krizle başlamıştır. Bâbıâli'nin bu anlaşmadan beklentisi Osmanlı donanmasının modernizasyonunda Amerikan teknik yardımını içeriyordu. Osmanlı tüccarlarının Amerika ile neredeyse hiç ticari ilişkisinin bulunmadığı dikkate alındığında anlaşmanın teknik yardım meselesi ile ilgili kısmının reddi ile anlaşma Osmanlı tarafı açısından bütün anlamını yitirmektedir. Kongrenin kararına müdahale edemeyen Birleşik Devletler Başkanı Andrew Jackson anlaşmanın Bâbıâli tarafından feshini önlemek için İstanbul'a gayri resmi yollardan dönemin yetenekli gemi inşaat mühendislerinden Henry Eckford'u göndermiştir. Aynı tarihlerde İstanbul maslahatgüzarı olarak atanan Birleşik Devletler'in ünlü donanma komutanlarından David Porter'in öncelikli görevi Bâbıâli'yi ikna ederek anlaşmanın yürürlüğe girmesini sağlamaktı. İstanbul'a vardığında diplomatik rütbesi ve Amerikan diplomasisinin hatalarından kaynaklanan başka meseleler dolayısıyla uzunca bir süre Reisülküttâb ile bile görüşemeyen Porter Osmanlı donanmasının modernizasyonunda danışmanlık yapacağına dair Bâbıâli'ye verdiği yazılı teminatla anlaşmanın onaylanmasını sağlamıştır. Sonraki süreçte teminatını yerine getirmesi ve bizzat Sultan II. Mahmud ile geliştirdiği kişisel dostluğu Amerikan diplomasisinin Bâbıâli nezdinde zedelenmiş olan itibarının restorasyonunda büyük rol oynamıştır. Bu çalışma yukarıda bahsedilen hususları David Porter'in mektupları ve hatıraları çerçevesinde incelemektedir.

The Ottoman-American relations began with a diplomatic crisis sourced from the rejection of the Ottoman demands in the 1830 Trade Treaty by the United States Congress. The Sublime Porte's expectation from this agreement included American technical assistance in the modernization of the Ottoman navy. Considering fact that Ottoman merchants had almost no commercial relations with America, the Treaty lost all meaning for the Ottoman with the rejection of the part of the agreement related to the technical assistance issue. Unable to intervene in the act of the Congress, Andrew Jackson sent Henry Eckford, one of the most talented shipbuilder, to Istanbul by informal ways to prevent the rejection of the Treaty by the Sublime Porte. The primary mission of David Porter who was appointed as charge d'affaires to Istanbul on the same dates, was to persuade the Sublime Porte and to ensure that the agreement entered into force. When he arrived in Istanbul, Porter, who could not even meet with Reisülküttab for a long time due to his diplomatic rank and some other issues sourced from the mistakes of American diplomacy, ensured the approval of the agreement with the written guarantee he submitted to the Sublime Porte that he would advise on the modernization of the Ottoman navy. Fullling his guarantee and developing personal friendship with Sultan Mahmud II, David Porter played a major role in restoring the reputation of American diplomacy in the eyes of the Sublime Porte. This study examines the above-mentioned issues within the framework of David Porter's letters and memoirs.