Özet

Küresel iklim değişikliği ile buzların erimesi ivme kazanan Arktika’da gelecekte yaz döneminde hiç buz kalmayacağı öngörülmektedir. Deniz buzunun erimesinin yaratacağı yeni ekonomik ve ticari fırsatlar ile bölgenin zengin enerji-maden kaynaklarına erişimin kolaylaşacak olması, birçok ülkenin dikkatini bölgeye yöneltmiştir. Potansiyel ekonomik, ticari fırsatlardan yararlanma beklentileri ile Arktika ülkesi olmayan ama Arktika Konseyi’nin gözlemci üyesi bazı ülkeler Arktika politika belgelerini açıklamıştır. Arktika ülkesi olmayan ama Arktika’yla yakında ilgilenen, bölgede yatırımlarını, bilimsel araştırmalarını artıran, birçok Arktika ülkeleriyle ilişkilerini güçlendiren Çin Halk Cumhuriyeti (Çin) 2018’de Arktika İpek Yolu olarak anılan Arktika politika belgesini yayımlamıştır. Makale, Çin’in bölgeye ilgisinin nedenlerini, bölgeden beklentilerini incelemeyi, açıklamayı ve beklentilerinin olabilirliğini tartışmayı amaçlamaktadır. Üç bölümde yapılandırılan çalışmada önce Arktika’nın coğrafyası ve hukuki durumu betimlenmekte, ardından, Spitsbergen Antlaşması ile Svalbard Takımadaları’nın yönetimi üzerinde durulmaktadır. İzleyen bölümde, Çin’in Arktika politikasının dayanakları incelenmekte, ülkenin Arktika’dan neyi, niçin istediği soruları yanıtlanmakta ve Arktika ülkelerinin Çin’in bu girişimine yaklaşımları özetlenmektedir. Son olarak, bölgenin karmaşık hukuksal/yönetsel ve jeopolitik yapısı ile Arktika ülkelerinin yaklaşımları çerçevesinde Çin’in bölgeden beklentilerinin olabilirliği tartışılmaktadır. Çin’in bölgeye yönelmesinde ana dürtü, ekonomik-ticari beklentiler olmakla birlikte, bu ilgi, Çin’in diğer girişimleriyle birlikte ve uluslararası ekonomi politik bağlam içinde analiz edilmelidir. Bu bağlamda makalenin temel savı, Çin’in Arktika politikasının, ülkenin son yirmi yıldır izlediği ve tonu giderek artan aktif dış politikasının, uluslararası sistemde kural koyucu lider ülke olma isteğinin yeni bir dışavurumu ve Bir Kuşak Bir Yol Girişiminin tamamlayıcı bir unsuru olduğudur. Bu nedenle Arktika yalnızca ekonomik çıkar arayışında olan ülkelerin mücadele alanı değil, ABD ve Çin arasında devam eden iktidar mücadelesinin yaşandığı bir coğrafyadır. Bu mücadeleye dahil edilmesi gereken bir diğer Arktika ülkesi, bölgede güçlü çıkarları olan Rusya’dır. Bu nedenlerle, ABD, Çin ve Rusya arasında rekabet alanına dönüşen Arktika’nın geleceğini ve Çin’in bölgedeki konumunu belirleyecek olan, diğer değişkenlerin yanı sıra, öncelikle bu rekabetin sonuçlarıdır.

Anahtar Sözcükler: Çin, Arktika, Arktika İpek Yolu, Bir Kuşak Bir Yol, Svalbard.