Birecik ve Urfa kenti geçmişten günümüze tarihi İpek Yolu ve ticaret güzergâhları üzerinde yer alıyor olması açısından daima jeopolitik ve stratejik öneme sahip olmuştur. Eskiçağlardan beri pek çok seyyahın ziyaret ettiği bu kent Roma, Selçuklu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safeviler ve Osmanlı dönemlerinde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de gezginlerin uğrak noktalarından biridir. Bu nedenle seyyahların bölgeye dair kaleme aldıkları eserler üzerinden Batı dünyasında aslında bir tür Osmanlı/Türk algısının da şekillendiğini söylemek mümkündür. Bu çerçevede İngiliz seyyah James Silk Buckingham'ın Travels in Mesopotamia adlı eserinde Birecik ve Urfa'yı nasıl tasvir ettiği büyük önem kazanmaktadır. Bu çalışmada İngiliz seyyahın kitabında verilen bilgilerden hareketle tarihte Birecik ve Urfa'daki sosyal, kültürel, dini ve mimari yapının nasıl olduğu üzerinde durulmuştur. Buckingham'ın 4 Haziran 1816 tarihinde başlayan seyahati bu bölge ve coğrafyanın tarihsel süreçteki stratejik önemini göstermesi açısından değerlidir. Bu nedenle bu çalışma ile İngiliz seyyahın 1816 yılına dair Birecik'ten başlayıp Urfa ile devam eden seyahati sırasında edinmiş olduğu gözlemler detaylı bir şekilde değerlendirilmiştir. Çalışmada ayrıca seyyahların eserlerinde verdikleri bilgiler oryantalizm, mikro ve makro tarih anlayışlarının oluşumundaki yeri açısından da incelenmiştir. Bu makalede ayrıca seyyahların kayıtlarının yerel tarih bilincinin geliştirilmesi, kent tarihinin öğrenilmesi ve gelecek kuşaklara farklı bir perspektiften tarihin öğretilmesi noktasında neden büyük bir önem taşıdığına da işaret edilmiştir.
The city of Birecik and Urfa has always been a geography of geopolitical and strategic importance since it is located on the historical Silk Road and trade routes from past to present. This city, which has been visited by many travelers since ancient times, is one of the frequent destinations of travelers in the Republican period, as it was in the Roman, Seljuk, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safavid and Ottoman periods. For this reason, it is possible to say that a kind of Ottoman/Turkish perception was shaped in the Western world through the works written by the travelers about the region. In this context, it becomes important how the British traveler James Silk Buckingham describes Birecik and Urfa in his book Travels in Mesopotamia. In this study, it is emphasized how the social, cultural, religious and architectural structure in Birecik and Urfa in history was based on the information given in the book of the British traveler. Buckingham's trip on June 4, 1816 is valuable as it shows the strategic importance of this region and geography in the historical process. For this reason, in this study, the observations of the British traveler, which he had gained during his 1816 journey, which started from Birecik and continued with Urfa, were evaluated in detail. In the study, the information given by the travelers in their works was also examined in terms of its place in the formation of orientalism, micro and macro understanding of history. In this article, it will also be pointed out why travellers' records are of great importance in terms of developing local historical awareness, learning the history of the city and teaching history to future generations from a different perspective.
