Akademik Veri Yönetim Sistemi
18. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 18 Eylül - 19 Ekim 2025, (Özet Bildiri)
Yapay zekânın akademik yaşamın araştırma ve eğitim boyutunda kullanımı artarken, öğretim elemanlarının dijital yeterlilik becerileri de sorgulanmaya devam etmektedir. Bu durum yalnızca Türkiye ile sınırlı değildir. Örneğin ABD’de Northeastern Üniversitesi’nde bir öğrenci, ders notlarının yapay zekâ tarafından hazırlandığını fark ederek dersi veren öğretim üyesini şikayet etmiş ve ders ücreti iadesi talep etmiştir. Üniversite bu talebi reddetse de olay, akademide yapay zekânın şeffaf kullanımı, öğretim kalitesi ve etik boyutları üzerine tartışmaları gündeme taşımıştır. Bu tartışmalar, yapay zekâ teknolojilerinden etkin biçimde yararlanabilmek için temel teknoloji becerileri ve dijital okuryazarlığın ne kadar belirleyici olduğunu da ortaya koymaktadır.
Bu kapsamda çalışmada, bir devlet üniversitesinde görev yapan 69 öğretim üyesinin dijital beceri düzeyleri, veriyle çalışma yeterlikleri, iletişim ve işbirliği becerileri, dijital materyal üretme yetkinlikleri, güvenlik farkındalıkları, problem çözme yaklaşımları ve yapay zekâya yönelik eğilimleri incelenmektedir. Veriler, dört uzman tarafından hazırlanan ve 9 bölümden oluşan “Öğretim Üyelerinin Dijital Yeterlik Gereksinimleri” başlıklı çevrimiçi anket aracılığıyla toplanmıştır. Anket, 5’li Likert tipi, açık uçlu ve çoktan seçmeli sorular içermektedir.
Bulgular, katılımcıların temel teknoloji okuryazarlığında kendilerini yeterli gördüklerini, ancak veri analizi, görselleştirme, yorumlama ve veri güvenliği gibi ileri düzey bilişsel becerilerde eksiklik yaşadıklarını göstermektedir. Çevrimiçi iletişim konusunda yeterli olduklarını belirtmişlerdir; buna karşın dijital araçlarla işbirliği ve yaratıcı içerik üretiminde kendilerini yetersiz hissetmektedirler. Problem çözmede dijital ortam sorunlarını tanımlama ve çözme konusunda kendilerini yeterli bulsalar da yaratıcı çözümler geliştirmede desteğe ihtiyaç duymaktadırlar.
Öğretim elemanları, yapay zekâyı dil ve yazım denetimi, görsel üretme, araştırma desteği, alanyazın tarama, sunum hazırlama, video düzenleme, veri analizi ve özetleme gibi alanlarda kullanma gereksinimi hissetmektedir. Genel olarak sonuçlar, öğretim üyelerinin temel dijital becerilerde güçlü, ancak ileri düzey veri kullanımı, güvenlik ve yaratıcı içerik üretiminde ek eğitim ve desteğe ihtiyaç duyduklarını ortaya koymaktadır.
As the use of artificial intelligence in academic research and teaching increases, the digital competence of faculty members continues to be questioned. This issue is not limited to Turkey. For example, at Northeastern University in the United States, a student realized that course materials had been prepared with AI, reported the instructor, and requested a tuition refund. Although the university rejected this request, the case sparked debates on the transparency of AI use in academia, as well as on teaching quality and ethical issues. These discussions highlight how crucial basic technology skills and digital literacy are for using AI technologies effectively.
In this context, the study examines the digital skill levels, data literacy, communication and collaboration abilities, digital material production competencies, security awareness, problem-solving approaches, and attitudes toward AI of 69 faculty members working at a public university. Data were collected through an online survey titled “Digital Competency Needs of Faculty Members”, prepared by four experts and consisting of nine sections. The survey included 5-point Likert-scale items, open-ended, and multiple-choice questions.
Findings show that participants consider themselves sufficient in basic digital literacy but report weaknesses in advanced cognitive skills such as data analysis, visualization, interpretation, and data security. While they feel confident in online communication, they find themselves less capable in digital collaboration and creative content production. In problem solving, they feel competent in identifying and addressing digital issues but need more support in developing creative solutions.
Faculty members also expressed the need to use AI for language and grammar checks, visual generation, research support, literature reviews, presentation preparation, video editing, data analysis, and summarizing information from various sources. Overall, the results reveal that while faculty members are strong in basic digital skills, they need additional training and support in advanced data use, security, and creative content production.