Akademik Veri Yönetim Sistemi
20. Ulusal Sinirbilim Kongresi, İstanbul, Türkiye, 19 Ekim - 23 Aralık 2022, ss.41
Görme sistemi, yazılı harf ve sözcüklerin çözümlenmesi ve anlama erişimin ilk basamaklarını oluşturur. Okuma ile ilişkili görsel olaya ilişkin potansiyel (OİP) çalışmalarına bakıldığında genellikle erken evre görsel işlemlemede P1, harf ve hece analizleri için N170, leksikal erişim için N2 ve P3 bileşenlerinin değerlendirildiği gözlemlenmektedir. Bu çalışmalarda, disleksili bireylerle tipik gelişim gösteren bireylerin görsel OİP latans ve genlikleri açısından farklılaştığı bildirilmiştir. Bu nedenle, sözcük uyaranı ile elde edilen bazı görsel OİP bileşenleri disleksili çocukları tipik gelişim gösteren akranlarından ayırt etmede nesnel ve süreç-içi bir belirteç olarak önerilmiştir. Okuma işlevinde, dilsel yanallaşmaya benzer şekilde, sol hemisferik yanallaşma olduğu bilinmektedir. Okumanın öğrenilmesiyle beraber sol hemisferde oksipito-temporal bölgede yer alan, subleksikal (anlamsız/yalancı sözcük) ve leksikal (anlamlı sözcük) çözümlemeden sorumlu görsel sözcük şekillendirme alanından (visual word forming area) aktivasyonlar alınmaya başlanır ve okumada yetkinleştikçe yanallaşmanın derecesi artar. Oysa, disleksili bireylerde okumaya özgü sola yanallaşmada farklılıklar olduğu ve beklenen yönde bir hemisferik asimetri olmadığı bildirilmiştir. Örneğin, görsel sözcük uyaranı ile hesaplanan sağdan sola hemisferler arası iletim zamanı (HAİZ) tipik gelişim gösteren bireylerde daha kısa bulunurken, disleksili bireylerde bu asimetri gösterilememiştir. Türkçede ise çalışmalarımız, sağlıklı yavaş okurların parietal bölgede hemisferler arası sağdan sola iletimin hızlı okurlardan daha yavaş olduğunu göstermiştir. Fakat Türkçede disleksili bireylerle benzer bir çalışma henüz yoktur. Dislekside gösterilen görsel işlemlere bozukluğunun, magnoselüler bozukluğun ve hemisferler arası entegrasyondaki bozukluğun savunulduğu hipotezler düşünüldüğünde, bu tip etkilenmelerin okuma sırasında nesnel olarak değerlendirilebileceği bir araç olarak görsel EEG uygulamaları oldukça elverişlidir. Sunumda disleksili bireylerde yapılan görsel EEG çalışmaları dahilinde, disleksi tanılanmasına yardımcı olabilecek nesnel, süreç-içi biyobelirteç adayları üzerinde durulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Disleksi, EEG, görsel OİP, hemisferler arası iletim zamanı, okumada yanallaşma