Akademik Veri Yönetim Sistemi
XIII. Uluslararası Hukuk Kurultayı - Yargı Reformu, Ankara, Türkiye, 11 - 14 Ocak 2024
Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, 10/10/2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 25/07/2023 tarihli bireysel başvuru kararında (Keser Altıntaş Başvurusu, B. No: 2023/18536), makul sürede yargılanmaya ilişkin hak ihlali iddialarının incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden olmadığı gerekçesiyle başvurunun düşmesine karar vermiştir. Bu kararın sonucunda mahkeme, makul sürede yargılanma hakkının ihlali iddiasına ilişkin 10/3/2023 tarihinden itibaren yapılmış derdest başvuruların da aynı gerekçeyle düşmesine hükmetmiştir. Kararının gerekçesinde mahkeme, Anayasa Mahkemesine başvuru yapılmadan önce makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiği iddiasıyla başvuru yapılabilecek idari veya yargısal bir başvuru yolunun oluşturulması gerektiğine işaret etmektedir.
19/1/2023 tarih ve 28533 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 6384 sayılı “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun” ile kurulan Tazminat Komisyonu 9/3/2023 tarihine kadar Anayasa Mahkemesine yapılmış olan bireysel başvurular için etkili bir mekanizma teşkil ettiğinden, Türkiye’de 9/3/2023 tarihinden itibaren yapılan ve gelecekte yapılabilecek makul sürede yargılanma hakkı ihlali iddialarını inceleyecek bir merci bulunmamaktadır.
AİHM’in makul sürede yargılanma hakkına ilişkin olarak verdiği pilot kararlarının da etkisiyle, AİHS’e taraf devletler hak ihlallerini gidermek ve ihlal iddialarını azaltmak amacıyla birtakım mekanizmalar geliştirmiştir. Bu mekanizmalar ilk aşamada AİHM’e başvurmadan önce tüketilmesi gereken bir aşama olarak tasarlansa da, tazminata hükmetme yetkisiyle birlikte iç hukukta etkili bir mekanizma halini alabilmiştir.
Bu çalışma kapsamında öncelikle karşılaştırmalı hukukta benimsenen makul sürede yargılanma hakkı ihlali iddialarını inceleme mekanizmaları ele alınacaktır. Bu mekanizmalar, AİHM’in de pilot kararlarında ortaya koyduğu kriterler çerçevesinde nitelikleri, kuruluşları, işlevleri ve öngördükleri yaptırımlar bakımından incelenecektir.
Karşılaştırmalı hukukta uzun yargılama şikayetlerini incelemek üzere tasarlanmış mekanizmaların etkililiği ve çalışma usullerinin incelenmesi, Türkiye açısından yapılacak öneriler için önemli bir örnek oluşturmaktadır. Bu çalışmada sonuç olarak, bu çerçeveden hareket edilerek Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ve Avrupa Hukuk Yoluyla Demokrasi Komisyonu’nun (Venedik Komisyonu) önerileri doğrultusunda Türkiye açısından çözüm önerileri sunulacaktır.
Anahtar Kelimeler: Makul Sürede Yargılanma Hakkı, İnsan Hakları Tazminat Komisyonu, Uzun Yargılama Şikayeti, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Keser Altıntaş Başvurusu.