Akademik Veri Yönetim Sistemi
I. Ulusal ve Yönetsel Eczacılık Kongresi, Ankara, Türkiye, 7 - 08 Ekim 2022
Sağlığın
sosyal belirleyicileri (SSB), genel olarak insanların doğduğu, büyüdüğü,
yaşadığı, çalıştığı ve yaşlandığı koşullar olarak tanımlanmaktadır (Kiles,
Borja-Hart, Wofford, & Renfro, 2021). Okuma yazma bilmeme, önyargı, yoksulluk, ulaşım
yetersizliği, istikrarsız barınma, sağlık sigortasının olmaması ve işsizlik
gibi sosyal risk faktörleri hastanın tedavi planına bağlılığını büyük ölçüde
etkileyebilmektedir (Wilder
vd, 2021).
Sosyal risk faktörlerinin belirlenmesi ve ele alınmasında farkındalığın
oluşmasının yanı sıra nitelikli çıktı elde edilebilmesi için eczacılar ve
sundukları eczacılık hizmetleri önemli bir fırsat alanıdır. Birçok hastanın
birinci basamakta yer alan hekimlerle yılda yalnızca bir ya da birkaç kez
görüşmekte olduğu oysa nüfusun büyük çoğunluğunun eczaneleri düzenli olarak
ziyaret ettiği bilinmektedir (Joyce et al., 2007). Bu etkileşim, hastaların
sosyal ihtiyaçlarını eczacılarla daha açık bir şekilde paylaşabildikleri
güvenilir ilişkiler kurmalarını sağlamaktadır (Lindsey, Husband, Steed, Walton,
& Todd, 2017). Bu çalışmada, ilgili literatür derlenerek eczacıların sosyal
risk faktörlerinin belirlenmesinde katkı sunabilecekleri alanlar ve dolayısıyla
vermekte oldukları eczacılık hizmetlerini sosyal belirleyicileri de dikkate
alarak nasıl şekillendirebilecekleri ortaya konmaya çalışılmıştır.
SSB
kavramı çoğu eczacı için nispeten yeni bir terim olduğundan eczacılık hizmetlerinde
taramayı uygulamaya dahil ederken başlangıçta bazı engellerle
karşılaşılabilmektedir. Bu engellerden en önemlisi, SSB' nin nasıl ve nerede
değerlendirileceğini belirlemektir. Literatür incelendiğinde günümüze kadar
olan çalışmaların kliniklerden ziyade yalnızca toplum ve ayakta tedavi
ortamlarını araştırdığı görülmektedir (Daly
vd., 2021; Pestka, Espersen, Sorge, & Funk, 2020). SSB’nin tespiti için sunulan
hizmetlere geri ödemenin yanı sıra eczacıların her ne kadar ilaç konusuyla ilgili
SSB’leri çözebilmek için kaynaklarla donatılmış olsalar da doğrudan ilaç ve
ilaç kullanımıyla ilgili olmayan SSB’leri değerlendirebilmek için yeterli
donanıma sahip olamama ihtimalleri de önemli bir engeli oluşturmaktadır (Kiles
vd., 2021).
SSB
kavramlarının eczacılık eğitimi veren kurumlarda öğretilse dahi eczacılık
uygulamalarında yeterince karşılık bulamadığı ilgili literatürlerde
belirtilmektedir (Kiles vd., 2020). Hastaların bir eczacı ile SSB'yi
değerlendirmelerine ilişkin algılarını araştıran çalışmalara da ihtiyaç
duyulmaktadır. Yeterli personel, eğitim ve destekle eczanelerde sosyal risk
faktörlerinin taranmasının; sağlık kuruluşlarına, eczanelere, geri ödeme
kuruluşlarına ve hastalara fayda sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sağlığın
sosyal belirleyicileri, eczacı, eczacılık hizmetleri, sosyal belirleyiciler