Akademik Veri Yönetim Sistemi
İnfeksiyon Dünyası Çalıştayı, Ankara, Türkiye, 24 - 27 Mart 2016, ss.23-24
Soru(n)
Koruyucu sağlık hizmetlerinin geliştirilebilmesi ve toplumun sağlığının iyileştirilebilmesi için; önlediği hastalık
yükü düşünüldüğünde, erişkin aşılaması önemli uygulamalardır. Bu konuda programların uygulanabilmesi
için toplumun erişkin aşılaması hakkındaki bilgi, tutum ve davranışları saptanmalıdır.
Olay/Olgu
Bu çalışma, 15 Mayıs 2015-30 Haziran 2015 tarihleri arasında Ankara ilinde Gölbaşı, Sincan, Etimesgut ve
Yenimahalle ilçelerinde sekiz farklı aile sağlığı merkezine başvuran 18 yaş üstü kişilerin katılımıyla yürütülmüş
kesitsel tipte bir araştırmadır. Araştırmanın yapılacağı tarihten bir hafta önceki periyotta araştırma yapılacak
sağlık kuruluşlarına başvuran 18 yaş üstü kişi sayısı 3592 olarak belirlenmiş ve %50 bilinmeyen sıklık alınarak,
%2 sapma ve %95 güven aralığında 1440 kişiye ulaşılması hedeflenmiş ve 1401 kişiye ulaşılmıştır. Evren
büyüklüğü örneklem büyüklüğüne bölünerek (3592/1440= 2.5) sağlık kurumuna başvuran her üçüncü kişi
araştırmaya alınmıştır. Veri kaynağı olarak 56 sorudan oluşan anket formu kullanılmıştır. Araştırma verisi
SPSS 21.0 istatistik paket programı aracılığıyla değerlendirilmiştir. Tanımlayıcı istatistikler ortalama ± standart
sapma, ortanca (min, maks), frekans dağılımı ve yüzde olarak sunulmuştur. İstatistiksel yöntem olarak Pearson
ve Yate’s düzeltmeli ki-kare testi kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık değeri p< 0.05 olarak kabul edilmiştir.
Katılımcıların yaş ortalaması 40.0 ± 15.6 yıldır. %55.6’sı kadın, %67.3’ü evlidir. %29.5’i ilköğretim, %36.4’ü
lise, %28.8’i yükseköğrenim/üniversite mezunudur. %27.9’u ev hanımı, %23.8’i memur, %11.3’ü işçi, %12.2’si
emekli, %12.0’si öğrenci, %6.4’ü işsizdir. %7.7’sinin aylık toplam geliri 1000 liradan düşük, %8.9’unun 5000
liradan yüksektir. En çok kişi 2001-3000 TL gelir grubundadır (%35.1).
Ne Yapıldı?/Ne Yapılmış?
Katılımcıların %50.5’i 18 yaş üstü kişilere aşı yapılmasının gerekli olduğunu, %39.6’sı bilmediğini, %9.9’u gerekli
olmadığını belirtmiştir. Gerek duymayanların %39.5’i yan etkilerinin fazla olduğunu, %27.5’i faydasına
inanmadığını belirtmiştir. On sekiz yaş üstü kişilere neden aşı yapıldığı sorulduğunda %65.3’ü hastalıkları,
%28.3’ü hastalıkların bulaşmasını, %8.6’sı ölümleri, %7.5’i sakatlıkları önlemek yanıtlarını vermiştir. Hangi
aşıların erişkinlere yapıldığını katılımcıların %43.5’i bilmektedir. En çok bilinen %72.7 ile influenza olmuştur.
Onu %70.0 ile tetanoz-difteri, %50.4 ile hepatit B takip etmektedir. Katılımcıların %45.1’i 18 yaşından sonra aşı
yaptırdığını söylemiştir. Yaptırılan aşılar tetanoz-difteri (%36.4), influenza (%35.2), hepatit B (%12.3) şeklindedir.
Çalışmaya katılanların %24.4’ü son beş yıl içerisinde grip aşısı olmuştur. Katılımcıların %62.2’si grip aşısının
kimlere önerildiğini bilmemektedir. Katılımcılara gebelikte aşı yapılıp yapılmadığı sorulduğunda %32.3’ü
evet, %16.7’si hayır, %51.0’i fikrim yok demiştir. Katılımcıların %62.5’i erişkin aşıları konusunda yeterli bilgiye
sahip olduğunu belirtmektedir. Aşılar konusunda bilgilerini %52.6’sı tv-gazete-dergiden, %37.5’i arkadaş-komşudan,
%30.2’si doktordan edinmiştir. Bilgiyi nereden edinmek istersiniz sorusuna %88.0’i doktor, %25.4’ü
ebe/hemşire, %24.3’ü tv-gazete-dergi demiştir.
Erişkin aşılamasını bilme yönünden kadın-erkek (p= 0.267) ve evli-bekar (p= 0.674) olanlar arasında anlamlı
fark yoktur. Oysa öğrenim durumu ve gelir arttıkça erişkin aşılamayı bilme sıklığı anlamlı artış göstermiştir
(p< 0.001). Ev hanımlarının %33.6’sı, memurların %63.9’u, işçilerin %30.1’i, emeklilerin %43.8’i, öğrencilerin
%51.2’si, işsizlerin %37.1’i erişkin aşılamayı bilmektedir (p< 0.001).
Yorum/Öneri/Tartışılması İstenen Konu
On sekiz yaşından sonra aşı yaptırma durumuna bakıldığında cinsiyet (p= 0.728) ve medeni durum (p= 0.347)
yönünden anlamlı fark olmadığı görülmüştür. Öğrenim durumu ve gelir arttıkça erişkin dönemde aşılanma da
artmaktadır (p< 0.001). Ev hanımlarının %35.6’sı, memurların %64.5’i, işçilerin %38.7’si, emeklilerin %46.2’si,
öğrencilerin %39.5’i, işsizlerin %29.2’si erişkin dönemde aşı yaptırmıştır (p< 0.001). Aşıları bilme ve yaptırma
sıklıklarının işsizlerden memurlara doğru artış göstermesi artan eğitim düzeyi ile ilişkili olabilir.
On sekiz yaş üstü hangi hastalıklara karşı aşı yapıldığını bilmeyenlerin %23.8’i 18 yaşından sonra aşı yaptırmışken,
bilenlerde bu sıklık %71.9’dur (p< 0.001). Grip aşısının kimlere önerildiğini bilmeyenlerin %29.5’i,
bilenlerin %70.5’i erişkin dönemde en az bir kez grip aşısı yaptırmıştır (p< 0.001). Aşının nerede yapıldığını
bilmeyenlerin %9.1’i, bilenlerin %31.2’si erişkin aşısı yaptırmıştır (p= 0.008). Erişkin aşısı konusunda yeterli
bilgiye sahip olduğunu düşünmeyenlerin %33.1’i, düşünenlerin %65.3’ü erişkin aşısı yaptırmıştır (p< 0.001).
Gebelik, askerlik, yaralanma, seyahat gibi zorunlu hallerde yapılan aşılamalar dışında halkımızın korunmak
amacıyla aşı yaptırmadığı ve bilgi düzeylerinin düşük olduğu görülmüştür. Bu konuda bilgiyi doğru yerde aramadıkları
da görülmüştür. Pediatrik yaş grubunda uygulanan aşı takvimine benzer bir uygulamanın erişkinler
için de yürürlüğe konması ve önleyici-koruyucu sağlık hizmetlerine daha fazla önem verilmesi erişkin aşılanma
hızlarını yükselterek bu yaş grubunda görülen aşıyla korunulabilir hastalık sıklıklarını azaltacaktır.