Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. Uluslararası 16. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, Konya, Türkiye, 12 - 14 Ekim 2023, ss.244-259
Karbon ayak izi, ekolojik ayak izinin en önemli bileşenidir ve sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir unsurudur. Sağlık hizmetlerinin
sunumundan kaynaklanan sera gazı emisyonları, birçok ülkede ulusal emisyonların önemli bir bölümünü temsil etmektedir. Ülkeler
karbon ayak izlerini azaltmak için çeşitli yöntemler geliştirmektedir. Bu yöntemlerden biri de sağlık hizmetlerinin teknoloji destekli
uzaktan sunumudur. Bu derlemenin amacı, sağlık hizmetlerinin teknoloji destekli uzaktan sunumunun (tele-sağlık) çevresel
etkilerine ilişkin literatürü incelemektir. Bu amaçla, hem uzaktan sağlık hizmeti sunumu hem de ekolojik ayak izinin önemli bir
boyutu olan karbon ayak izinin azaltılması ile ilgilenen araştırmacılara literatürün sistematik bir içerik analizi sunulacaktır. Bu
araştırma için Web of Science veri tabanında araştırma amacına uygun anahtar kelimeler kullanılarak arama yapılmış ve ulaşılan
çalışmalar içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Sistematik incelemede PRISMA prosedürleri takip edilmiş ve son aşamada
21 araştırma makalesi elde edilmiştir. İnceleme sonucunda araştırmaların çoğunun Birleşik Krallık kaynaklı olduğu, en çok yayın
kabul eden dergilerin "Journal of Telemedicine and Telecare" ve "Annals of The Royal College of Surgeons of England" olduğu ve
yayın yılı bakımından en çok araştırmanın 2022 yılına ait olduğu tespit edilmiştir. Çalışmaların neredeyse tamamının uzaktan sağlık
hizmeti sunumunun ulaşım boyutuna odaklandığı ve seyahat mesafesi ile karbon emisyon tasarrufunu araştıran çalışmalar olduğu
bulunmuştur. Yapılan içerik analizi ile araştırmaların büyük oranda, evde bakım hizmetleri ve e-sağlık süreçleri ile başta ulaşım
olmak üzere enerji verimliliği ve hizmet süreci esnasında yapılan bireysel tüketim süreçlerine odaklandığı tespit edilmiştir. Özellikle
Kovid-19 pandemi süreci sonrasında sağlık sistemlerinin daha bilinçli bir şekilde tele-sağlık uygulamalarına yöneldiği
görülmektedir. Buna paralel olarak karbon ayak izine ait çalışmaların 2022 yılında yoğunlaştığı, bu alanda duyarlı ülkelerin başında
ise İngiltere olduğu gözlenmiştir. Henüz sınırlı düzeyde olduğu görülen alan yazında gelecek araştırmalar için karbon ayak izinin
azaltılması konusunda sağlık sektöründe kelebek etkisinin nasıl yaratılabileceği, bireysel düzeyden başlayarak kurumsal düzeye
doğru proaktif bir davranışın nasıl geliştirilebileceğinin araştırılması önerilmektedir. Yaşanabilecek şimdilik tek bir tane dünyanın
olduğu varsayıldığında, gelecek nesiller adına bu alanda yapılacak her çalışmanın önemli olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: e-sağlık, karbon ayak izi, mobil sağlık, m-sağlık, tele-sağlık, tele-tıp
The Impact of Tele-Health Practices on Carbon Footprint: Systematic Content Analysis
The carbon footprint is the most important component of the ecological footprint and an important element of sustainable
development. Greenhouse gas emissions from the delivery of health services represent a significant portion of national emissions in
many countries. Countries are developing various methods to reduce their carbon footprint. One of these methods is technology-
enabled remote delivery of healthcare services. The aim of this review is to examine the literature on the environmental impacts of
technology-enabled remote delivery of healthcare services (telehealth). To this end, a systematic content analysis of the literature
will be presented to researchers interested in both remote healthcare delivery and carbon footprint reduction, which is an important
dimension of ecological footprint. For this research, the Web of Science database was searched using keywords appropriate to the
research purpose and the studies were analyzed using content analysis. PRISMA procedures were followed in the systematic review
and 21 research articles were obtained in the final stage. As a result of the review, it was determined that most of the studies
originated from the United Kingdom, the journals that accepted the most publications were "Journal of Telemedicine and Telecare"
and "Annals of The Royal College of Surgeons of England", and the most studies in terms of publication year belonged to 2022. It
was found that almost all of the studies focused on the transportation dimension of remote healthcare delivery and investigated
travel distance and carbon emission savings. With the content analysis, it was determined that the majority of the studies focused
on home care services and e-health processes, energy efficiency, especially transportation, and individual consumption processes
during the service process. Especially after the Covid-19 pandemic process, it is seen that health systems are more consciously
turning towards telehealth practices. In parallel with this, it was observed that the studies on carbon footprint intensified in 2022,
and the UK is one of the most sensitive countries in this field. In the literature, which is still at a limited level, it is recommended to
investigate how a butterfly effect can be created in the health sector in terms of reducing the carbon footprint, and how a proactive
behavior can be developed from the individual level to the institutional level. Assuming that there is only one world to live in for
now, it is thought that every study in this field will be important for future generations.
Keywords: carbon footprint, e-health, m-health, mobile health, telehealth, telemedicine