Kur'an-ı Kerim'in ikili anlatım sistemi bağlamında terġīb ve terhīb


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2016

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: HATİCE GÖRMEZ

Danışman: Mehmet Akif Koç

Özet:

Bu çalışmada Kur'an'ın anlatım üslubu ve ikili anlatım sistemi incelenmekte, terġīb ve terhīb metodunun bu üslup içindeki yeri ve önemi üzerinde durulmaktadır. Bu bağlamda bazı temel sorular araştırmanın hareket noktası olarak önem arz etmektedir. Bunlar; (1) Kur'an-ı Kerim gönderildiği toplumun lisanı olan Arapça ile gelmiş olsa dahi kendine özgü ifade biçimi var mıdır? (2) Bir hakikati, bir gerçekliği daha açıklayıcı olması için zıttı ile ele alma, yani ikili anlatım sistemi Kur'an-ı Kerim'de nasıl yer almaktadır? (3) Terġīb ve terhīb metodu Allah ve dolayısıyla Kur'an-ı Kerim için ne derece söz konusu olabilir? (4) Terġīb ve terhīb üslubunun İslam kültüründe yaygın olarak kullanıldığı alanlar hangileridir? (5) Tüm bunları ortaya çıkarmak Kur'an'ı anlama ve yorumlamada nasıl bir katkı sağlayabilir? Tez giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümü araştırmanın konusunu, yöntemini, kaynaklarını, ilgili literatürü ve Kur'an araştırmaları içerisinde bu çalışmanın önemini açıklamaktadır. Araştırmanın birinci bölümü Kur'an'ın anlatım üslubu ve ikili anlatım sistemine ilişkin kavramsal bir çerçeve sunmaktadır. Burada yer verilen edebi formlar, İlahi hitabın kendine has bir üsluba, muhatabını kuşatan anlaşılır bir dile kavuşmasına katkı sağlamıştır. İkinci bölümde Kur'an-ı Kerim'de terġīb ve terhīb yöntemi genişçe ele alınmakta, başta terġīb ve terhibin klasik sözlüklerde nasıl yer aldığı ve ıstılahlaşma süreci konu edinmektedir. Daha sonra Kur'an'da terġīb ve terhibin temel ilkeleri, sınırlılığı, kullandığı anlatım vasıtaları ve muhataplarına yer verilmektedir. Terġīb ve terhīb ayetlerinin Kur'an'ın ana konuları çerçevesinde değerlendirilmesi bu bölümün son mevzuudur. Araştırmanın üçüncü bölümünde terġīb ve terhīb üslubunun İslam kültüründe yaygın olarak kullanıldığı irşad, İslam sanat eserleri ve edebiyata yansımaları üzerinde kısaca durulmaktadır. Kur'an'da terġīb ve terhīb metodunun tetkik edilmesi ve değerlendirilmesi Kur'an'ın anlatım üslubuna ilişkin kapalı kalan önemli bir noktanın aydınlatılmasına ve Kur'an'la insan arasındaki ilişkinin daha doğru bir zemine taşınmasına mütevazı bir katkı sunmuş olması temennimizdir. Anahtar Kelimeler: Kur'an Dili, Beşer Dili, Kültür, Anlatım Üslubu, İkili Anlatım, Terġīb ve Terhīb