Jurgen Habermas’ın söylem etiği kuramında ahlak yargılarının oluşumu ve temellendirilmesi sorunu

---

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2010

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Seyit COŞKUN

Danışman: ERDAL CENGİZ

Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu

Özet:

Tez, Habermas’ın iletişim teorisi çerçevesinde ortaya konulan söylem-etiksel ahlak anlayışını ve pratik söylem aracılığıyla oluşturulan ahlaki ilke ve normları araştırmaktadır. Yararcı ve Kantçı ahlak anlayışını uzlaştırma amacı güden söylem etiği, ahlaki-pratik sorulara yönelik ideal koşullar altında yürütülen bir argümantasyon sürecinde ortaya konulan normatif ilkelerin, hem bağlamsal hem de evrensel olarak geçerli olabileceğini vurgular. Diğer deyişle, bireylerce yürütülen bir pratik söylemde uzlaşıyla elde edilen ilkelerin, içeriksel olarak söyleme katılan bütün tarafların ilgisini dikkate alabileceğini, ama aynı zamanda biçimsel olarak herkes için geçerli olabileceğini iddia eder. Ancak, bu iddia, pratik söylemden aynı zamanda bağlamsal ve evrensel geçerlilik savlarının türetilmesi konusunda yetersiz görünmektedir. Çünkü pratik bir söylemde doğrudan ahlaki olarak sayılan normlar aynı zamanda evrensel doğrulayıcı ilkeler olarak görülemezler. İletişim kuramı açısından, aynı zamanda olgusallık ve geçerlilik arasındaki gerilimi de ifade eden bu sorun, etiği bütünleyici bir hukuk temelinde aşılmaya çalışılır. Bu çerçevede, Habermas’ın temel olarak kamusal düşünme ve görüşme süreçlerinin tasarlandığı müzakereci demokrasi anlayışı, liberal ve cumhuriyetçi anlayışların dikkate alınarak oluşturulduğu eleştirel bir kamusal akla dayandırılır. Habermas, siyasal haklara sahip özerk ahlaki bireylerin eşit biçimde dahil olabildikleri eleştirel bir kamusal irade oluşumuyla, genelleştirilebilir ortak ilgi ve ilkelerin oluşumunun gerçekleşebileceğine inanmaktadır. Ancak, bireysel çıkarlar temelinde oluşmuş toplumsal yapı ve siyasal süreçlerin etkisiyle biçimlenen iletişim ortamının manipülatif olarak herkesi dinleyici yığınına çevirdiği kamusallık koşullarında, eleştirel bir kamusal irade oluşumunun olanaklılığı sorunu tartışmaya açılmaktadır.