Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2007
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: NİLAY ALÜFTEKİN
Danışman: BÜLENT GÜLÇUBUK
Özet:Bu çalışmada, Karaman ili sanayisinin tarım ürünlerine dayalı olarak yapılanması sonucundaKaraman ilindeki tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin yerel ekonomik kalkınmaya katkılarıortaya koyulmuş, Karaman ili ekonomisinin sahip olduğu tarım ve tarımsal ürün işleyenKOBİ potansiyeli açısından güçlü ve zayıf yönleri ile fırsatları belirlenmiş ve aynı zamandauzun vadede yerel düzeyde ekonomik kalkınmanın sağlanması için tarımsal ürün işleyenKOBİ'lerin rollerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Bunun için; hem tarımsal ürün işleyenKOBİ'lerin hem de bu sektöre hammadde sağlayan tarımsal işletmelerin mevcut yapısıincelenmiştir. Araştırmanın amacına uygun olarak belirlenen 30 adet tarımsal ürün işleyenKOBİ ve bu işletmelere hammadde sağlayan 52 adet tarım işletmesi gayeli örneklemeyöntemi ile seçilmiştir.Tarımsal ürün işleyen KOBİ'ler ve tarım işletmelerinden verilerin toplanması aşamasında yüzyüze görüşme suretiyle anket yöntemi kullanılmış olup, tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin vetarım işletmelerinin analizi sonucu elde edilen veriler, genel ve alt sektörlere göredeğerlendirilmiştir.Araştırmada incelenen 30 işletme ildeki tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin %31'inioluşturmaktadır. İncelenen işletmelerin %40,0'ı şeker ve şekerli mamuller, %36,7'si un veunlu mamuller, %6,7'si süt ve süt mamulleri, %6,7'si meyve ve sebze işleme, %3,3'ü yemsanayi, %3,3'ü un ve unlu mamuller ile şeker ve şekerli mamulleri birlikte, diğer %3,3'ü isemeyve ve sebze işleme ile şeker ve şekerli mamulleri birlikte üreten işletmelerdenoluşmaktadır.Tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin hammadde teminine bağlı olarak değişen ve genel birözelliği olan mevsimsel olarak üretim hacminin değişmesi en önemli nitelik olarak ortayaçıkmaktadır. Nitekim, araştırmaya dahil olan işletmelerin %53,30'unun üretim hacimlerimevsimsel olarak değişirken; %46,7'si düşük kapasite de olsa tüm yıl boyunca faaliyetlerinisürdürdüklerini belirtmiştir.İşletmelerin kapasite kullanım oranları alt sektörler itibarıyla değişkenlik göstermektedir.İşletmelerin %40'ının kapasite kullanım oranı %41-%60 arasında değişmektedir. Tamkapasiteye yakın çalışan işletme oranı sadece %16,7'dir.Üretimde en önemli girdi olan hammadde, tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin istihdam dışındaYEK'e (Yerel Ekonomik Kalkınma) sağladıkları katkıyı ortaya koyan en önemli unsurdur.Nitekim, işletmelerin %26,7'si üretimde kullandıkları hammaddeleri Karaman içindensağlarken, yine aynı oranda (%26,7) işletme ihtiyaçları olan hammaddeyi farklı şehirlerdentemin etmektedir. İşletmelerin %23,3'ü ise mevsimsel kapasitelerine ve o yılki tarımsal üretimmiktarına göre hem Karaman hem de farklı şehirlerden temin edebildiklerini, %13,3'ü ise buiki farklı seçime ilaveten yurtdışından da hammadde ve yarı mamul temin ettiklerinibelirtmişlerdir. Yani, işletmelerde il dışından hammadde temini yaygındır.Tarımsal ürün işleyen KOBİ'lere hammadde temin eden ve Karaman ili merkez ilçedefaaliyetde bulunan 52 üreticiye yapılan anket sonrasında ise, üreticilerin bitkisel üretimdekarşılaştıkları en önemli sorunların başında ürettikleri ürünlerin düşük fiyata satılması geldiğibelirlenmiştir. Diğer sorunlar ise, girdi ve mazot fiyatlarının yüksekliği, sulama sorunları veüretim maliyetlerinin yüksek olması olarak belirtilmiştir.İlde tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin YEK'e sağladıkları katkı daha çok ?istihdam yaratma?olarak gerçekleşmektedir. Yerelde tarımsal üretimde bulunan üreticilere göre bu işletmelerinsağladığı ekonomik katkı yok denecek kadar azdır. Bu hem işletmeler hem de üreticiler içindezavantaj yaratmaktadır. Nitekim, tarımsal ürün işleyen KOBİ'ler ihityaçları olanhammaddelerin önemli bir kısmını Karaman dışındaki illerden ya da yurtdışındansağlamaktadırlar. Yerelde tarımsal üretim yapan üretici ise ürünlerini pazarlamakta zorlukçekmektedir. Bu bağlamda, tarım-sanayi entegrasyonunun sağlanması önem taşımaktadır.YEK'e katkının sağlanmasında işletmelere hammadde akışının yeter miktarda, sürekli veistenilen kalitede sağlanması gereklidir. Bu nedenle, ilde ?Sözleşmeli Tarım? geliştirilmeli veyaygınlaştırılmalıdır. Bu aynı zamanda tarımsal ürün işleyen KOBİ'lerin verimli ve kârlıçalışabilmeleri için de gereklidir. Bu nedenle; sözleşmeli tarımın yaygınlaştırılması aynızamanda tarıma dayalı sanayinin gelişmesine de katkı sağlayacaktır. abstractIn this research, contribution of Agro-SMEs to local economic development was stated as aresult of structuring of industry based on agricultural products in Karaman province.Strengths, weaknesses, opportunities of Karaman?s economy was also determined in havingpotential of agriculture and Agro-SMEs. At the same time roles of Agro-SMEs was tried todetermine in order to ensure economic development at local level over the long term. Thus,current structure of both Agro-SMEs and agribusinesses that provide raw material to thissector were analyzed. In conformity with aim of the research, total of 30 Agro-SMEs and 52agribusinesses were determined by using arbitrary sampling method. At the stage of gatheringdata from Agro-SMEs and agribusinesses, face to face survey method were used and researchfindings were evaluated according to general and sub-sectors.Total number of Agro-SMEs which is analyzed during the research represents 31% of totalAgro-SMEs in Karaman province. About 40,0% of companies have operations in chocolateand sugar confectionery production, 36,7% of flour production, 6,7% of dairy products, 6,7 %of processing of fruit and vegetables and 3,3% of animal feeding production, 3,3% of flourproduction with chocolate and sugar confectionery production and 3,3% of processing offruit and vegetables with chocolate and sugar confectionery production.Changing production volume which is subject to seasonality of raw material supply was themost important and general characteristics of Agro-SMEs. In fact, whilst production volumeof 53,3% of companies were changed seasonally ; 46,7% of companies were continued totheir operations with lower capacity during the year.Capacity utilization ratio was varied according to sub-sectors. Capacity utilization ratio of40% of companies was varied between 41-60%. Only 16,7% of companies were using theirfull capacity.The most important factor to determine contribution of Agro-SMEs to local economicdevelopment is procurement of raw material from local suppliers. In fact, while 26,7% ofcompanies were supplying raw material from Karaman, 26,7% of companies were from otherprovinces. 23,3% of companies were supplying raw material from Karaman and otherprovinces depends on their seasonal capacity and volume of agricultural production. %13,3 ofcompanies were supplying raw material from abroad in addition to Karaman and otherprovinces.After gathering data from total number of 52 agribusinesses that provide raw material toAgro-SMEs in Karaman province, the most important problem in vegetal production wasstated as selling their products with low price. The other problems were high input and fuelprices, irrigation problem and high cost of production.The contribution of Agro-SMEs to local economic development was realized as ?creation ofemployment? rather than other factors in Karaman province. According to local agriculturalproducers there is little or no contribution of Agro-SMEs to local economy that createsdisadvantage for both Agro-SMEs and local agricultural producers. In fact, most of the Agro-SMEs provide their raw material needs from other provinces and abroad. So, local agriculturalproducers were facing with difficulties in marketing their products. In this context, integrationof agriculture and industry should be established by means of contractual production toprovide raw material in enough quantity and quality to Agro-SMEs and to guaranteemarketing of agricultural products of local agricultural producers.