Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: ONUR KARAKÖSE
Danışman: NİSA HARİKA GÜZEL KÖŞKER
Özet:1990 sonrası modern İngiliz Tiyatrosu öznenin maruz kaldığı toplumsal cinsiyet kavramlarından biri olarak değerlendirilen normatif olgusunun yeniden ele alınmasını amaçlayan, şiddet, zulüm ve benliğin iğrenç olarak adlandırılan tasvirlerinin hüküm sürdüğü oyunlarla temsil edilmiştir. Bu dönemin Suratına tiyatro oyunları sahnedeki acı, eziyet ve gaddarlığın tasvirini çoğaltmış ve tiyatroyu içgüdüsel tahrik seviyesine çıkarmıştır. İngiliz tiyatrocu Sarah Kane'in deneyimsel tiyatrosu içerdiği anlam itibariyle izleyiciye normlara dayalı olmayan tabu, bedensel cezalandırma ve benliğin yaşadığı kriz tasvirlerini göstererek onları şok eder. Suratına tiyatro akımının köklerinden ayrılan İskoç oyun yazarı Anthony Neilson'ın deneyimselliği de sadece performans anlamında değil, ayrıca dil ve deneyim yönünden de içgüdüsel zenginlik içeren tasvirler sağlar. Modern İrlanda tiyatrosunun seçkin oyun yazarlarından olan Marina Carr ise ölüm ve yaşam arasındaki eşiksel sınırlarda yürüyen karakterleri keşfederken, deneyimselliği daha derin düzeyde olan oyunlar yazmıştır. Bu tezde seçilen Sarah Kane'in Cleansed, Anthony Neilson'ın The Wonderful World of Dissocia ve Marina Carr'ın Portia Coughlan oyunları karakterlere uygulanan baskı şekilleri yönünden farklılık gösterse de, mecburi özneleştirmenin tahrik edici bir biçimde yeniden sahneye konmasının birer örnekleri olarak göze çarpar. Bununla beraber, bu üç oyunda analiz edilen eşiksel kadın karakterlerin benliklerini cinsiyetlenmiş alanlara yerleştirmeye çalışan heteronormatif dayatmalardan kurtarmaya çaba gösterdikleri gözlemlenmiştir. Bu karakterler dayatılan normlara karşı dururken, tiyatro sahnesi ise izleyici ve kadın kahramanların temsil ettikleri arasında izleyicileri eylem ve düşünceye sevk eden eşiksel bir bölgeye dönüşür. Bu tez ilk olarak Foucaultcu perspektiften özneleştirme sorununu araştırmaktadır. Foucaultcu özneleştirme fikrinin vurguladığı üzere, bu süreç üç bölümden oluşan bir yapıya sahiptir. İlk yöntem gücünü dil, biyoloji ve ekonomiden alan söylem üzerinden oluşturan bir özneleştirmeye dayanır. Foucault'nun bu yöntemdeki odak noktası bilim ve dilden yaratılan söylemin öznenin oluşumunu nasıl yürüttüğünü araştırmaktır. İkincisi ise öznenin diğer insanlardan ayrıştırılarak kontrol ve gözetleme yoluyla oluşturulmasından kaynaklanır. Bu yöntem aynı zamanda öznenin kişiliğinin kendi içinde bölünmesine ve kimliğin parçalanmasına işaret eder. Son yöntem olan Foucaultcu özneleştirme ise insanın kendisini bir özneye dönüştürmesi, öznenin kendi kendine oluşturulmasıdır. Bu tez Victor Turner'ın eşiksel teorisi ve sosyal drama formülünü kullanarak, üç bölümlü özneleştirmenin yansımalarını, analiz edilen eşiksel kadın kahramanlarda analiz etmek amacıyla eleştirel bir yaklaşımda bulunmaktadır. Bununla birlikte, bu tez Lacancı psikanaliz ve eşiksel teori arasındaki bağları kimlik-oluşumu çerçevesinde incelemektedir. Sarah Kane'in Cleansed başlıklı oyunu Grace'in bedenselliği üzerine kazınan ve en uç sınırlarda olarak betimlenebilecek bir özneleştirmeyi, cinsiyeti etkisiz bırakıp normatif olmayan bir tasvirle sahneler. Harici bir figür olan Tinker tarafından şekillendirilen Grace/Graham'ın (gayri) özneleştirilmesi cinsiyetin sosyal norm sınırlarının dışında kalır ve ikili cinsiyet mantığının oturmuş ve dayatılan düzenini tehdit eder. Bu bölümde tabu olarak görülen kavramların iğrenç tasvirleri ile cinsiyetin normatif olmayan tasvirleri Foucaultcu bir kavram olan "anormal", yine onun hermafrodit figürü üzerine açıklamaları ile Julia Kristeva'nın "iğrençlik" ve Donna Haraway'in "cyborg" kavramları üzerinden tartışılacaktır. Anthony Neilson' ın The Wonderful World of Dissocia oyunu ise öznenin nesneleştirilmesinin ilk yöntemini, öznenin diğer insanlardan ayrıştırılmasını ve benlik içerisindeki parçalanmayı, Lisa Montgomery Jones'un eşiksel benliğinin parçalanması ile ilgili olarak içgüdüsel ve tahrik edici bir hikâye anlatıcılığıyla sahneleyerek onun halihazırda parçalanmış kişiliğindeki kesiği derinleştiren çocukluk dönemine ait bit travmanın anlamlarını ortaya çıkarır. Kadın kahramanın parçalanmış benliğinin travmatik izleri Carl Gustav Jung' un kolektif bilinçaltında bulunan arketipler teorisinden elde edilen rüya analizleri üzerinden incelenecektir. Son olarak, Marina Carr'ın Portia Coughlan oyunu Judith Butler'ın Antigone'nin İddiası başlıklı kitabında tartıştığı Antigone mitinin modern yansımaları üzerinden analiz edilecektir. Bu son bölüm Portia'nin iddiasının, Antigone'nin meydan okumasını cinsiyet rollerini bulandırma ile akrabalık ve aile kavramlarının sınırlarında yürüme bağlamında nasıl yankıladığını inceleyerek, anlaşılmayan duruşa sahip iki karakterde de gözlenen muğlaklığın kadın figürü üzerine dayatılan cinsiyet rollerinin yeniden değerlendirilmesine yol açışının izini sürecektir. Anahtar Sözcükler: 1990 Sonrası İngiliz Tiyatrosu, Özneleştirme, İğrençlik, Cinsiyet, Kimlik-oluşumu, Hermafrodit, Eşiksellik, Victor Turner, Sosyal Dramalar, Rüyalar, Carl Gustav Jung, Jacques Lacan, Michel Foucault, Sarah Kane, Cleansed, Anthony Neilson, The Wonderful World of Dissocia, Marina Carr, Portia Coughlan, Judith Butler, Suratına Tiyatro Post-1990s Contemporary British Drama is epitomized with plays over which violence, cruelty and abject depictions of selfhood reign in an attempt to propel a renegotiation of imposed normativity on the subject. In-yer-face plays of the era multiplies the depictions pain, suffering and brutality on the stage and elevates the theatre to a level of visceral provocation. The experiential implications of the British dramatist Sarah Kane's theatre shock the audience to the core through showing non-normative taboo depictions, corporeal corrections and selfhood in crisis. Straying from his alleged in-yerface roots, the Scottish playwright Anthony Neilson's experientiality also provides visceral representations which are not only rich in terms of performance but also in language and experience. Marina Carr, as a prominent playwright of the contemporary Irish theatre, writes plays that are experiential on a deeper level as she delves into characters that walk on the liminal borders between life and death. The selected plays in this thesis, Sarah Kane's Cleansed, Anthony Neilson's The Wonderful World of Dissocia and Marina Carr's Portia Coughlan, stand out as providing provocative instances reenacting the enforced subjectification on the liminal dramatic personae albeit differing in the ways in which they are imposed. However, this thesis observes that the liminal female selves analysed in these three plays always strive to free themselves from the heteronormative impositions placing them on their gendered spaces. As they defy such scheme, the theatrical stage becomes a liminal zone between the audience and what the heroines represent, provoking thought and action. This thesis first explores the question of the subjectification from the Foucauldian perspective. As the Foucauldian understanding of subjectification emphasizes, the process has a tripartite structure. The first mode is based on a subjectification formed through discourse drawing its power from language, biology and economics. Foucault's focal point in this mode is to inquire how discourse created from science and language propels a formation of the subject. The second emanates from a division of the subject from others whereby the subject is formed through control and policing. This mode additionally points to the fact that the subject's self is divided inside itself connoting to a fragmentation of identity. The last mode is what Foucault called subjectification whereby a human being is transformed into a subject by itself, a self-formation of the subject. This thesis takes a critical approach to finding the reflections of the tripartite subjectification in the analysed liminal heroines through using the Victor Turner's liminal theory and his formula of social dramas. It then moves to exploring the ties between Lacanian psychoanalysis and the liminal theory within the scope of identity-formation. Sarah Kane's play Cleansed enacts an extreme form of subjectification inscribed on Grace's corporeality with a non-normative depiction of an entity that nullifies gender. Moulded through an external figure of Tinker, the (non)subjectification of Grace/Graham stands outside the intelligibility of gender and threatens the established and imposed scheme of binary gender logic. The abject depictions of taboo and non-normative gender are discussed through Foucauldian notion of the "abnormal", his accounts on the figure of the hermaphrodite, Julia Kristeva's notion of "abjection" and Donna Haraway's discussion on the "cyborg". Anthony Neilson's play The Wonderful World of Dissocia enacts the first mode of objectification of the subject, the dividing of the subject from others as well as causing a fraction in its selfhood, in a visceral and provocative storytelling in regards to the fragmentation of liminal selfhood in Lisa Montgomery Jones' case, revealing strong implications of a childhood trauma that deepened the incision on her already-fragmented self. The traumatic traces of the heroine's broken selfhood are explored through the dream analyses of Carl Gustav Jung deriving from his theory of archetypes found in the collective unconscious. Lastly, Marina Carr's play Portia Coughlan is analysed through the modern reflections of the Antigone myth discussed through Judith Butler's book Antigone's Claim. This last chapter will explore how Portia's claim resonates with Antigone's defiance in blurring gender roles as well as walking on the borders of kinship and family, tracing how the ambiguity observed in both characters with unintelligible stance leads to a re-examination of the imposed gendered roles on the female figure. Keywords: Post-1990s British Drama, Subjectification, Abject, Gender, Identityformation, Hermaphrodite, Liminality, Victor Turner, Social Dramas, Dreams, Carl Gustav Jung, Jacques Lacan, Michel Foucault, Sarah Kane, Cleansed, Anthony Neilson, The Wonderful World of Dissocia, Marina Carr, Portia Coughlan, Judith Butler, In-yerface Drama