Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BURÇİN ÇOLAK
Danışman: ÖZNUR ÖZDOĞAN
Özet:Dini inancın beyin görüntülemesi yeterince çalışılmamıştır. Ayrıca, etik inançlar gibi dini ve dini olmayan inançlar arasındaki farklılıklar da belirsizdir. Çalışmada, dindar katılımcıların farklı inanç türlerine yönelik nöral aktivasyonları incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmaya 22 sağlıklı Müslüman katılımcı dahil edildi. Katılımcıların fMRI altında, toplam 8 koşul (iki doğruluk değeri(doğru ve yanlış) olan İslami; dini fakat İslami olmayan; etik ve bilgi önermeleri) sırasındaki BOLD sinyalleri analiz edilmiştir. Katılımcılardan önermeleri doğru ya da yanlış olarak değerlendirmeleri istenmiştir. Analizde fMRI analizindeki standart ön işlemleme (hizalama, normalleştirme, yumuşatma) işlemleri uygulandı. Koşullar arasında tam esnek faktöriyel tasarımla koşullar arası kontrastlar oluşturularak tüm beyin analizi yapıldı. İstatistiksel açıdan anlamlı kümeler Z›2.3 olacak şekilde seviyelendirildi. Çoklu karşılaştırmalar için FWE yöntemi kullanılarak düzeltmeler yapıldı ve anlamlılık seviyesi p≤0.05 olarak değerlendirildi. İslam inancı ile İslam dışı inanç önermeleri karşılaştırıldığında, İslam önermeleri için artmış anterior singulat korteks aktivasyonu saptandı. Dini ve dini olmayan inançlar karşılaştırıldığında, dini inanç önermeleri için default mode network ile ilişkili olan posterior singulat girus ve prekuneusta artmış aktivasyon saptandı. İslam inancı ile etik inançlar arasında belirgin bir fark saptanmadı. Bilgi koşulu ise kavram tanıma ve bilişsel işlemleme ile ilişkili alanlarda daha fazla aktivasyonla ilişkili bulundu. Ayrıca dini inançsızlık (inkar) önermeleri ile dini inanç önermeleri karşılaştırıldığında, dini inançsızlık önermeleri artmış bilateral insula aktivasyonu ile ilişkili bulunmuştur. Bunun harcinde önemli bir bulgu da yanlış bilgi koşulunda içsel dindarlığın ASK aktivitesini azalttığı, dışsal dindarlığın ise arttırdığı şeklinde olmuştur. Çalışmanın sonuçlarına göre beynin orta hat yapıları dini inanç ile ilişkili olabilir. Orta hat ile ilişkili alanlar bireylerin kendileri üzerine düşünme, duygusal temsiller ve epizodik bellek ile ilişkilidir. Beynin bu kısımları aynı zamanda beynin daha derin parçalarını oluşturmaktadır. Aksine, dini olmayan önermeler ise çoğunlukla kelime tanıma ve bilişsel işlemleme gibi nispeten yeni gelişmiş kortikal alanlarla ilişkili saptandı. Ayrıca dini ve etik önermeler arasında anlamlı farklılık olması, beynin dini ve ahlaki tutumlara yönelik farklı aktivasyonlar gösterdiğine de işaret ediyor olabilir. Son olarak dini yönelimin hata durumuna verilen olumsuz veya olumlu tepkileri düzenleyici etkisinin olabileceği söylenebilir.