Akıl-iman ilişkisi açısından fideizm


Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2009

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: OSMAN MURAT DENİZ

Danışman: MEHMET SAİT REÇBER

Özet:

Bu çalısma akıl-iman iliskisi açısından fideizmi felsefi elestiriye tabi tutmayı amaçlamaktadır. Soren Kierkegaard ve Blaise Pascal, fideizmin iki önemli temsilcisi olarak kabul edilmektedir. Bu yüzden konu, daha çok onların akıl-iman iliskisi hakkındaki görüsleri çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu tez giris ve sonuç dısında üç bölümden olusmaktadır. Giris bölümünde, din felsefesinin en temel koularından biri olan akıl-iman iliskisi ile ilgili temel sorular ortaya kondu ve bu sorular karsısında, fideizmin nasıl bir durusu temsil ettigi açıklandı. Birinci bölümde, fideizmin alan ve sınırlarının belirlenmesi konusundaki tartısmalar baglamında ‘fideizm nedir?’ sorusuna bir cevap bulmaya çalısıldı. Fideizm teriminin tarihi mensei ortaya konularak, fideizmi tanımlama sorunu ele alındı. Fideizmin temel özellikleri irdelendi ve ardından tarihsel süreç içerisindeki gelisimi ve ortaya çıkan farklı fideizm gelenekleri üzerinde duruldu. İkinci bölümde, fideizmin, imanın dogasına iliskin görüsleri degerlendirildi. Fideizm, imanın dogası geregi aklı ve delili dısladıgını iddia etmektedir. Bu baglamda fideizmin ianın dogasına dair ileri sürdügü iddiaların, onu haklı çıkarıp çıkarmadıgı tartısıldı. Dogrudan iradeciligi ve imanın öznelligi anlayısını gerektirdigi anlasılan fideizmin bu iki mesele hakkındaki yaklasımı elestiriye tabi tutuldu. Üçüncü bölümde, fideizmin, aklın dogasına iliskin görüsleri degerlendirildi. Fideizm, imanın temellendirilebilir bir sey olmadıgı idiasını, aklın güçsüzlügüne ve dogal teolojinin yetersizligine dayandırmaktadır. Bu balgamda fideizmin iddiaları elestiriye tabi tutuldu.