Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2016
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: FATMA CAN AGAOĞLU
Danışman: SEDA GÜLSÜM GÖKMEN
Özet:Öntür Kuramı (Prototype Theory), dil ve zihin ilişkisini ulamlama(categorization) açısından irdeleyen ve disiplinler arası araştırmalara konu olanoldukça üretken bir kuramdır. İnsan zihninin ulamlama bağlamındaki kavramsalyapısını ve süreçlerini inceleyen kuram, kavramsal dizgelerin, ulamların en tipik yaniöntür olan öğelerini belirleyebilmekle biçimlendiğini ortaya koyar. Bilişsel veruhbilimsel dilbilim çalışmalarında, kavramların yapılarının zihinden zihne farklılıkgösterip göstermediği, bu farklılığın eğitim, yaş, cinsiyet, coğrafi konum, kültür ve dilbağlamında nasıl gerçekleştiği halen bir araştırma konusudur.Bu çalışmada, somut ve soyut anlamsal ulamların 9-12 yaş üstünyetenekli/zekâlı öğrencilerde belli öntürler etrafında konumlanıp konumlanmadıkları,sınıf düzeyi (yaş) ve cinsiyet değişkenleri de dikkate alınarak, Türkçe ve yabancı dilolarak İngilizce bağlamında incelenmektedir. Sormaca yöntemi ile toplanan amaçlıörneklem, alanyazında daha önce yapılmış benzer çalışmalarla karşılaştırılmaktadır(Rosch, 1973 ve 1975; Çengelci, 1996; Seferoğlu, 1999; Önal, 2011; Gökmen, 2010ve 2013; Li, 2014). Sonuçlar, 9-12 yaş üstün yetenekli/zekâlı öğrencilerde somut vesoyut anlamsal ulamların Türkçe ve İngilizce bağlamında belli öntürler etrafındatoplandığını, bu öntürlerden içecek, taşıt, meyve ve renk ulamlarını temsil edenlerinhem Türkçe hem de İngilizce bağlamında benzer olduklarını ortaya koymaktadır.Gelecek çalışmalarda sözlükçedeki zihinsel süreçlerin Öntür Kuramı ve ana diliyabancıdil bağlamında daha ayrıntılı incelenmesi önerilmektedir.AbstractPrototype Theory has been a very productive and interdisciplinary one,inquiring the language and mind phenomena through categorization. Investigating theconceptual structure and processess of categorization in human mind, the theoryreveals that conceptual systems are formed by identifying the prototypical elements.Research studies in cognitive and psychological linguistics have recently focused onthe conceptual structures and their variations in individual minds in the context ofeducation, age, gender, geographical location, culture and language variables.This study examines the prototypical structure of concrete and abstractsemantic categories in Turkish and in English as a foreign language, in 9-12 age highlyable/gifted students, considering age and gender variables, as well. Results ofdesigned samples gathered by survey method are compared to similar studies byRosch, 1973 & 1975; Çengelci, 1996; Seferoğlu, 1999; Önal, 2011; Gökmen, 2010 &2013; Li, 2014. Qualitative and quantitative evaluation results reveal that concrete andabstract semantic categories in Turkish and English in highly able/gifted studentsinclude prototypical semantic elements within their structure. The prototypesrepresenting drink, vehicle, fruit and colour categories are similar in the context ofboth Turkish and English. It is suggested that further studies should focus on cognitiveprocesses of mental lexicon in the light of Prototype Theory and L1-L2 distinction.